Overblijfselen Middeleeuws klooster Molenbuurt weer toegedekt

“Bewijs dat er altijd meer bewaard blijft onder de grond dan je denkt”

We hadden geluk met het weer, de tweede week van oktober. Een week waarin iedereen die de stad in en uit liep dagelijks onze archeologen in actie kon zien op de hoek van de Molenbuurt. De plek waar in de Middeleeuwen het Clarissenklooster stond. Een opgraving die veel heeft opgeleverd. Vermoedens werden bevestigd, een toegangspoort tot het klooster werd blootgelegd en er werden resten gevonden van tijdens de beeldenstorm kapotgeslagen heiligenbeelden. Is dit voor de archeologen nou net zo boeiend en spannend als voor de passanten en al die belangstellenden die het verhaal volgden via de krant, en onze eigen website en social media? We vroegen het aan Nancy de Jong en Peter Bitter voor wie het op de eerste plaats vooral spannend was of ze überhaupt nog de gelegenheid zouden krijgen om deze opgraving te doen…

“De grond aan de Molenbuurt ging open voor het vervangen van de riolering,” vertelt Peter Bitter “Wij stonden te trappelen om te gaan graven, maar we waren afhankelijk van de planning van de aannemer. Die verschoof alleen steeds verder en we hadden ook al een afspraak staan voor een andere opgraving, elders in de gemeente. Dat was wel even spannend, want de deadline daarvoor naderde ook met rasse schreden. Een opgraving moet namelijk altijd nauwkeurig ingepast worden, tussen sloop en nieuwbouw. Maar gelukkig kon er aan de Molenbuurt iets worden aangepast. Ze waren nog niet klaar met het aanleggen de riolering maar de aannemer had het zo geregeld dat er vrachtverkeer langs onze werkplek kon. En zo konden wij alvast aan de slag terwijl de werkzaamheden doorgingen.”

In stapjes

Nancy: “Wat bijzonder was aan deze opgraving, is dat het in stapjes ging. In 2015 hebben we al het eerste stukje ontdekt, bij de uitbreiding van eethuis Bodrum. Toen kwam er geofysisch onderzoek, waaruit bleek dat er ook onder de weg resten van het klooster zouden liggen. En toen… in oktober dus, konden we eindelijk gaan graven. Als je zo’n opbouw hebt, is het des te spannender. Je roept dan wel van alles over wat er in de grond zou moeten zitten, maar zit het er ook echt? En als je dan dus graaft, en je ontdekt dat het zo is en dat alles bij elkaar komt, dan ben je als archeoloog wel echt heel blij!”
Peter: “Deze opgraving leverde eigenlijk twee verrassingen op. Op de eerste plaats het feit dat de resten van het klooster inderdaad nog allemaal in de grond blijken te zitten en op de tweede plaats dat wat we aantroffen zo mooi aansluit op de historische bronnen die er zijn. Zoals bijvoorbeeld de toegangspoort die we hebben blootgelegd. Die wordt genoemd in verhaal van de Geuzen. En ook van het aan puin slaan van de heiligenbeelden, hebben we bewijzen gevonden.
En niet te vergeten die verstoorde begraafplaats. Al kan die verstoring ook deels ontstaan zijn doordat er later bomen en struiken doorheen gegroeid zijn…”

Nancy: “Met de nadruk op deels dan. Want een boom of struik kan er niet voor zorgen dat een bekken opeens drie meter verwijderd ligt van de ribben die bij hetzelfde lichaam hoorden.”
Hoe is het om menselijke botten tegen te komen bij een opgraving?
Nancy: “Dat levert altijd wel gemengde gevoelens op. Maar in principe is het niet gek om bij een klooster menselijke botten tegen te komen. Het was normaal dat overleden zusters bij het klooster werden begraven.”

Veel belangstellenden waren verbaasd dat de grond gewoon weer dicht ging waarmee alles dus weer bedekt is? Is dat ook raar voor jullie?

Peter: “Nee, juist niet. We weten nu dat het er is en dat het bewaard is gebleven. En ik heb alles vastgelegd op tekening, dus dat overzicht hebben we.”
Nancy: “Je kunt het materiaal nu eenmaal niet meenemen. Zo’n toegangspoort past niet in een zakje. Dus je kunt het maar beter daar laten waar het lag. En als het nodig is, kun je zo weer in de grond kijken. De aannemer heeft aangegeven rekening te houden met de gevonden resten bij de aanleg van de afvoer van het hemelwater. Dit om aantasting van de resten te voorkomen.” (Tekst gaat verder onder de foto’s)

We weten niet wat eronder zit

Peter: “Wat we alleen niet weten nu, is wat er eventueel nog onder zit. Misschien stond er ook al iets op deze plek voordat het klooster er was. Maar we gaan natuurlijk niet het originele muurwerk slopen om daarachter te komen. Dat doe je alleen als je weet dat het toch allemaal gaat verdwijnen.”
Nancy: “Dat is vaak de normale gang van zaken. Dan gaat, nadat wij weg zijn, de graafmachine erdoor. Dat is soms wel pijnlijk. Zoals bijvoorbeeld in 2015 in de Langestraat, toen we de vondsten deden rondom Maria Tesselschade. Die kelder van Tesselschade vond ik zo mooi! Ik ben nog wel tien keer die vier of vijf treden afgegaan naar beneden en weer naar boven toen de graafmachine in aantocht was. Dan ben je daar dus uren en uren bezig geweest met alles in kaart brengen en dan gaat alles op de schop.
Maar, precies zoals Peter zegt, in het geval van de Molenbuurt is het goed toegedekt en is er alles aan gedaan om de resten ook in de toekomst te beschermen.”

Voorspellen

Nancy: “We hebben hiermee maar weer eens aangetoond dat er altijd meer bewaard blijft onder de grond dan je denkt. Ondanks alles wat er in de loop der jaren op een plek gebeurt. En in dit geval tussen alle kabels en leidingen door!
En wat we ook hebben kunnen laten zien, is dat geofysisch onderzoek een heel goeie voorspellende werking heeft, ook in stedelijk gebied. Daar was Ferry van den Oever, die dit onderzoek met zijn bedrijf Saricon verrichtte, ook heel blij mee.
En last but not least: we hebben een graafmachinist enthousiast gemaakt voor de waarde van archeologie. Dat is toch ontzettend leuk! Inmiddels zijn in het Archeologisch Centrum in Alkmaar de gevonden scherven gewassen en is de meegenomen grond gezeefd.

Bekijk het filmpje van de opgraving en lees het complete achtergrondverhaal (met binnenkort ook de resultaten van het verdere onderzoek).