Een grape van de stort
Vondst op vrijdag
25 april 2025
Vorige week besprak ik hier een textiellood voor het merken van stof. Ooit verzeild geraakt in de Philisteinse Polder samen met ander stadsvuil en mest. Voor de vondst van vandaag borduur ik verder op het thema stadsvuil.
In maart 2008 was de nieuwbouw aan de Schelphoek voor ons een klus van jewelste. Eén van de vondsten werd aangetroffen in de stort van de ontgraving (zie afbeelding 2 voor de plek).
Normaal gesproken wordt er weinig aandacht besteed aan zogeheten stortvondsten. Maar in dit geval is de vondst te bijzonder om onvermeld te blijven.
Het gaat om de rand van een bronzen kookpot met nog één oor dat eraan vast is gesoldeerd. Het is een bolvormige kookpot geweest, op drie pootjes en met twee oren onder de rand, een zogeheten grape. De diameter van de rand is 19 cm, maar de diameter van onze kookpot zal rond de 30 cm zijn geweest. Dat betekent een inhoud van ongeveer 14 liter. Een behoorlijk grote kookpot dus. Waarschijnlijk bedoeld voor de maaltijdbereiding voor grotere gezelschappen. Geen kookgerei voor het gemiddelde burgergezin, dus.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Deze specifieke van aardewerk kookpotten, kennen we uit de late middeleeuwen, rond de veertiende tot het begin van de vijftiende eeuw. We vinden eigenlijk maar zelden metalen kookgerei. Dat komt deels door de duurzaamheid van het materiaal. Maar ook door de mogelijkheid het keer op keer te laten oplappen of het zelfs helemaal om te smelten en te hergebruiken voor een compleet nieuw voorwerp.
Bij metalen kookgerei kunnen we minder strak de ouderdom vaststellen dan bij kookgerei van aardewerk.
We moeten dus een slag om de arm houden als het gaat om de productieperiode van deze vondst. Al hebben we wel een sterk vermoeden over het moment dat de kookpot in de bodem belandde…
De Schelphoek ontstond namelijk aan het eind van de zestiende eeuw als deel van een nieuwe stadswijk, aan de zuidwestzijde van de oude stad. We kunnen deze nieuwe stadswijk zien op de stadsplattegrond uit 1597 van de beroemde Alkmaarse graveur, cartograaf en uitvinder Cornelis Drebbel (afbeelding 3).
Dit nieuwe stadsdeel was pas enkele decennia daarvoor letterlijk uit de grond gestampt op de locatie van het toenmalige Voormeer (zie de kaart van Louris Pietersz uit 1565 op afbeelding 4).
Tussen 1575 en 1580 werd dit terrein aangeplempt en opgehoogd. En vermoedelijk is onze vondst tijdens deze aanplempingen, samen met ander oud vuil, in de bodem terecht gekomen.
Vondst op vrijdag wordt samengesteld door Guus van den Berg, archeoloog team Erfgoed, gemeente Alkmaar.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’
Textielzegel met stadswapen
