Pollenbak
Vondst op vrijdag
20 juni 2025
Deze week geen vondst in de vorm van een voorwerp. Het onderwerp van vandaag is een zogenoemde pollenbak, waarvan de inhoud ons hopelijk meer gaat vertellen over de geschiedenis van Markenbinnen.
Rioolwerk
We mochten dus weer eens naar buiten, deze week. Naar Markenbinnen, waar wordt gewerkt aan het riool. De afvoer van vuilwater en regenwater wordt vervangen en uitgebreid. En dat betekent dat over tientallen meters lengte de grond open gaat. Toen in 2015 de voormalige gemeenten Schermer en Graft-De Rijp fuseerden met de gemeente Alkmaar, werd het werkgebied van de Alkmaarse archeologen drastisch uitgebreid. Een plaats als Markenbinnen is voor ons dan ook nog relatief onbekend gebied. En dan zijn rioleringswerkzaamheden interessant! In een paar weken tijd worden dan vaak over tientallen tot honderden meters riool aangelegd. En de grond die daarbij open gaat, biedt ons de kans om in korte tijd veel informatie te vergaren. Over hoe de grond onder het huidige wegdek zich gevormd heeft in de loop der tijd en hoe gaaf die grond nog is. Hoe meer er gegraven is, hoe meer de bodem verstoord zal zijn.
Archeologenbureau Argo uit Zaandam is ingehuurd om de graafwerkzaamheden archeologisch te begeleiden. En wij kijken en denken mee.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
De werkzaamheden zijn nog maar net gestart. Maar we hebben nu al geleerd dat de bodem in het aangelegde deel van het riooltracé grotendeels intact is gebleven. Van onder naar boven zien we roodbruin rietveen met een toplaagje dat is veraard. Veen is een heel sponsachtig organisch materiaal dat geconserveerd blijft in natte omstandigheden. Als veen ontwatert en aan de lucht droogt dan gaat het ontbinden en veraardt het door oxidatie. Oxidatie in het veen is een teken dat het wat droger werd. Daardoor werd het terrein beter begaanbaar en beter geschikt om er activiteiten te ontplooien. Aanvankelijk trok de mens het veen in in periodes van natuurlijke ontwatering. Bijvoorbeeld als gevolg van zee-inbraken in de omringende strandwallen. Dat waren langgerekte zandbanken met lage duintjes, parallel aan de kustlijn. Maar in de loop van de laatste duizenden jaren vonden mensen steeds betere manieren om de natuur een handje te helpen. Vanaf dat moment werd de mens zelf de belangrijkste oorzaak van veenoxidatie.
Verder zien we op het veraarde veen een laagje overstromingsklei. Dat zijn fijne deeltjes grond die verplaatst zijn bij overstromingen.
Ook is er een laag ophogingsgrond, die is aangebracht voor de bouw van de nieuwbouwhuizen aan de Bongerd, in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Veen is voor de wensen van deze tijd te gevoelig en te nat om op te bouwen. Dus dan wordt het bouwrijp gemaakt door er schoon zand op aan te brengen met zandauto’s of door het op te spuiten.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Bewoonbaar
Als archeologen zijn wij vooral geïnteresseerd in dat veraarde stuk veen en de overstromingsklei die daarboven ligt. Want net als het veraarde veen, was ook de laag overstromingsklei in principe geschikt om op te wonen. En dan hebben we het in dit geval over de middeleeuwen. In die tijd was het veen zover geoxideerd en daardoor ingezakt. Onze streken werden toen steeds gevoeliger voor overstromingen.
Van de verschillende lagen hebben de collega’s van Archeologenbureau Argo monsters genomen. Die zijn vervolgens vervoerd in een zogenoemde pollenbak. Die heet zo omdat juist de pollen ons veel kunnen leren. Pollen vergaan niet of nauwelijks. En door de eeuwen heen zijn ze opgeslagen in de grond. Ze kunnen ons bij onderzoek meer vertellen over de plantengroei op die plek. Zowel de natuurlijke omgeving als eventuele aanwijzingen voor akkers en weilanden. Ook kunnen we de leeftijd van organische resten zoals veen vaststellen met behulp van de zogeheten koolstof14-datering. De hamvraag voor ons is nu: worden daarbij ook aanwijzingen gevonden voor menselijke aanwezigheid in vroeger tijden? Het onderzoek kan wel een tijdje duren, maar zodra we meer weten, laten we het horen!
Dus wordt vervolgd.
Vondst op vrijdag wordt samengesteld door Guus van den Berg, archeoloog team Erfgoed, gemeente Alkmaar.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’
Dorps bouwen in Markenbinnen
