De kakkende man
Detail op dinsdag
16 december 2025
Collega Guus wijdde zijn Vondst op Vrijdag van 5 december aan het onderwerp stoelgang… En dat deed mij denken aan een foto in de Beeldbank van het Regionaal Archief die me al eerder opviel. En waarop we het tegenovergestelde zien van verstopping.
De foto is in 1977 gemaakt door Joop Elsinga. Toegewijd fotograaf en destijds ook gemeenteambtenaar en monumentenzorger. Hij maakte de foto hoog op een steiger die toen stond rond de toren stond van het stadhuis in de Langestraat. Het stadhuis is gebouwd tussen 1509 en 1520. En op de foto zien we een gebeeldhouwde kraagsteen, die een man voorstelt met ontbloot achterste. De kraagsteen is aan de voorkant van de toren geplaatst. Weliswaar op grote hoogte, maar toch… Hij was en is dus zichtbaar voor alle voorbijgangers. Wat doet zo’n schaamteloze afbeelding aan ons deftige Stadhuis?
(Klik op de foto voor het onderschrift. Tekst gaat verder onder de foto’s)
Kunsthistoricus J.A.J.M. Verspaandonk schreef erover in het Oud Alkmaar magazine in 1991.
Op de kraagsteen is achter de man een varken gebeeldhouwd. De kakkende man heeft het varken beet bij zijn krulstaart en houdt hem van zich af. Zo voorkomt hij dat zijn grote boodschap direct wordt opgeslobberd. Verder zien we een hond die aan de andere kant klaarstaat om de kots van deze dronken boer op te vreten…
De drie figuren samen symboliseren ‘Onmatigheid’. En de bouwers van het stadhuis beeldden dit waarschijnlijk niet voor niets uit op deze plek. Het zou een milde vermaning zijn geweest naar de passerende burgers. Geen verbodsbord maar een moraliserend beeld. En dan zonder de schaamte van latere tijden. Onze Middeleeuwse voorouders hadden er duidelijk minder moeite mee om openlijk te spreken over hun lichamelijke behoeften.
Dit detail is uitgelicht door Anne Pauptit, monumentenadviseur team Erfgoed, gemeente Alkmaar
Verstopt
Vondst op vrijdag
