Handmatig bediende koolschuren

Detail op dinsdag

16 april 2024

Vier tuinderswoningen met aangebouwde koolschuren, aan de Burgemeester W. Kooimanstraat 17-23 Koedijk, zijn sinds vorig jaar gemeentelijk monument. Het hele wijkje, met de naam Oostwijk, is sinds kort een beschermd stadsgezicht. De aangebouwde koolschuren bij de tuinderswoningen zijn representatief voor de sociale opzet van de wijk. De eerste huizen werden hier in 1921 gebouwd.

Dankzij de koolschuur konden de bewoners op eigen kracht hun inkomen aanvullen. De schuur gaf ze de mogelijkheid om zelf kool te verbouwen, te bewaren, en op een geschikt moment naar de veiling te brengen. Bijvoorbeeld wanneer de marktprijs op zijn hoogst was. Daarvoor moest de kool wel goed worden bewaard.

(Tekst gaat verder onder de foto’s)

In en aan de schuren zie je nog verschillende voorzieningen die konden bijdragen aan een optimaal klimaat voor de kolen. Zoals de geïsoleerde halfhoge wanden waartegen de bewaarkool werd opgestapeld. Of de dakraampjes waarvan zowel de lichtinval kon worden bijgestuurd als de hoeveelheid lucht die werd binnengelaten. En dan waren er nog de afsluitbare ventilatiesleuven in de verdiepingvloer.
Het continu bewaken en bijsturen van het klimaat, door het tijdig openen en sluiten van de openingen in de gevel, moet trouwens een flinke klus zijn geweest. Een taak die permanent aandacht moet hebben gevraagd. En alles werd zoveel mogelijk handmatig gedaan, want bij verwarmen met brandstof zou onmiddellijk ten koste gaan van de verwachte opbrengst.

De kozijnen van de woningen werden in de loop van de tijd allemaal vernieuwd. Maar in de schuren bleef een deel van de raamkozijnen bewaard. Typisch voor het aanzicht, zijn de reeksen gelijkvormige kleine ramen. De horizontale roede is kenmerkend voor de bouwtijd. Aan de buitenkant van deze raamkozijnen kon je houten luiken plaatsen die werden vastgezet met houten wervels. En de wervels zijn de blokjes waarmee je het naar binnen draaiende raam dicht kunt zetten. De luiken zijn inmiddels verdwenen, maar de wervels zitten er nog altijd.

Dit detail is uitgelicht door Anne Pauptit, monumentenadviseur team Erfgoed, gemeente Alkmaar