Linkse en rechtse leien

Detail op dinsdag

28 oktober 2025

De Grote Kerk in De Rijp werd in 1654 na een stadsbrand herbouwd. Op het dak van de kerk liggen natuurstenen leien. Het noordportaal van de kerk, aan de Tuingracht, is zo laag, dat je de dakbedekking van heel dichtbij kunt zien. De leien hebben een vorm die doet denken aan vissenschubben. Ze overlappen elkaar op dezelfde manier. Dit om een waterdichte afdekking te krijgen. Daarbij zijn de leien op het ene deel van de dakvlakken links over rechts gelegd. Terwijl op het andere deel rechts over links ligt.

Deze schubvormige dakbedekking wordt dus schuins op het dak aangebracht. En is van oudsher gemaakt met leisteen uit het stroomgebied van de Rijn. Je vindt deze leistenen in Nederland eigenlijk alleen op gebouwen, die nu monument zijn. De leien werden per schip over de Rijn vervoerd. Vervolgens werden ze via de Zuiderzee naar de plek van bestemming gevaren. Uit de ruwe leiplaten werden twee verschillende vormen leien gehakt: linkse en rechtse. Dat gebeurde al in de groeve.

(Klik op de foto voor het onderschrift. Tekst gaat verder onder de foto’s)

En de aanduiding links en rechts heeft deze keer niet te maken met een politieke voorkeur maar met de heersende windrichting. Door de leien van de wind af te laten overlappen, wordt het regenwater niet tussen de leien door geblazen. Zo kan het water goed afstromen.

Als je omloopt, en de Grote Kerk in De Rijp vanaf het kerkhof bekijkt, dan zie je het ook op de grote dakvlakken. Ook hier zijn zowel links- als rechts gedekte dakvlakken te zien, in hetzelfde beeld. De schuine lijnen waarlangs de leien op het dak gespijkerd zijn, lopen per dakvlak verschillend. In de zuidwestelijke kilgoot ligt de knip tussen links- en rechts gedekte dakvlakken. Want de wind waait ook in De Rijp het vaakst uit het zuidwesten.

Dit detail is uitgelicht door Anne Pauptit, monumentenadviseur team Erfgoed, gemeente Alkmaar

Speels met dakpannen

Een misschien iets minder bekend Alkmaars hofje, vind je aan de Kennemerstraatweg 148. Dit hofje of eigenlijk provenhuis Laurens van Oosthoorn werd in 1898 nieuw gebouwd naar een ontwerp van de Alkmaarse architect G. Looman.

De mooiste dakpannen vóór

Aan de Oudegracht 198 in Alkmaar werd in de achttiende eeuw een breed woonhuis met imponerende voorgevel gebouwd. Bij zo’n sjiek pand hoorde een sjieke dakbedekking.

Fuséedak

Aan de Kennemerstraatweg, op nummer 6, staat een rijksmonument met twee interessante betonnen daken. Het is op de plek waar aan de straatkant nu bakkerij Fermento zit. Ons detail van vandaag is nu zichtbaar omdat het voormalige Koekenbier is afgebroken.

Dakpannen op maat in de Emmastraat

Bij de huizen aan de Emmastraat hebben de bouwers zich uitgeleefd, in vorm en kleur. Het huis Casa Cara (‘dierbaar huis’) op nummer 230, is tot in detail uitgedacht.