Spaarvarken

Detail op dinsdag

9 december 2025

In de Vondst op Vrijdag van 28 juni vorig jaar, vertelde Nancy over een spaarborst. Een spaarpot in de vorm van een borst. Maar er is nog een ander historisch model aardewerken spaarpot dat nog wel eens gevonden wordt. En dat is het spaarvarken. En dan niet zo’n moderne mollige roze tekenfilmbig. Maar een wat ouder model. Meer langgerekt en harig.

Dit oermodel spaarvarken kun je nu nog zien op een gevel aan de Gedempte Nieuwesloot in Alkmaar. Het is afgebeeld op een tegeltableau naast de entree van de voormalige Nutsspaarbank op nummer 50. In 1902 ontwierp architect J.A.G. van der Steur een fraaie nieuwe Spaarbank voor de Maatschappij voor het Nut van het Algemeen. De letters NUTSSPAARBANK zijn uitgevoerd in onverslijtbaar tegelwerk. Zowel boven de hoofdingang als op het tegeltableau ernaast. Zo houden ze de herinnering levend aan de tijd dat ijverige kleine spaarders hier hun spaarpot kwamen legen.

(Klik op de foto voor het onderschrift. Tekst gaat verder onder de foto’s)

Daar hoefde trouwens niet altijd een gebakken spaarparken voor te worden gebroken. De Nutsspaarbank bracht zelf een handig metalen model uit dat je met een sleuteltje kon openen om het te legen. De Alkmaarse Nutsspaarbank ging op in de regionale Nutsspaarbank. Die heeft tot 1970 bestaan. Door fusies van banken veranderde de naam later achtereenvolgens in VSB-Bank, Fortis, en ABN-AMRO. De bank verhuisde in 1986 naar het oude bankgebouw van de Nederlandse Bank op de hoek van de Heul en de Koorstraat.

In de voormalige Nutsspaarbank aan de Gedempte Nieuwesloot zit nu een bedrijvenverzamelgebouw met onder meer onze partner Alkmaar Prachtstad. En boven zijn woningen gemaakt. Ooit werd op ongevoelige wijze een brievenbus gemaakt, dwars door de onderste helft van het tegeltableau. Maar die is verdwenen. En het tableau is bij de laatste herbestemming van het gebouw, in 2004, hersteld.

Dit detail is uitgelicht door Anne Pauptit, monumentenadviseur team Erfgoed, gemeente Alkmaar

Tiet met geld

Wat ik hier in mijn handen heb, is een spaarborst. Dit is eigenlijk een spaarpotje, de vorm verraadt het al. En hij heeft de vorm van een borst. Ik kom zelf uit Brabant, en daar heb je wel de uitdrukking: een tiet met geld hebben.

Vondst op vrijdag

Wekelijks belichten we op onze social media een ‘vondst op vrijdag’. Op deze plek zijn de gedeelde berichten terug te lezen.