Joep Fokker schenkt tinnen schaal De Nieuwburg aan gemeente Alkmaar
Zou Floris V dan hebben gegeten van deze schaal, vroeg iemand vanmiddag in de zaal boven Stadskaffee Laurens in Alkmaar. En ja, dat zou zomaar kunnen, was het antwoord. Het gaat over de grote tinnen schaal die de vrouw van Joep Fokker in de jaren zeventig vond op het terrein van kasteel De Nieuwburg in Oudorp. Jarenlang stond de schaal op een kast bij Joep en Corry thuis. In een interview in de zomereditie van Erfgoedmagazine Alkmaar, vertelt Joep het hele verhaal. Dat hij de schaal uiteindelijk zou schenken aan de gemeente Alkmaar, wisten we toen nog niet. Maar dat is vanmiddag officieel gebeurd.
Leuk om te weten: je kunt de schaal zaterdag, op Open Monumentendag, met eigen ogen bewonderen. Hij wordt dan tentoongesteld bij de stand van Erfgoed Alkmaar op de erfgoedmarkt in de Grote Kerk.
De schaal werd na een woordje van onze archeoloog Nancy de Jong en van Joep Fokker zelf, overhandigd aan Jan Hoekzema, onze nieuwe wethouder erfgoed.
Ook Jan Beekhuizen, de tinspecialist van het tv-programma Tussen Kunst & Kitsch zou aanwezig zijn, maar die kon er wegens onverwachte omstandigheden niet bij zijn.
De schaal was een grote verrassing
Gelukkig had Nancy zijn aantekeningen, want hij had de schaal al wel onder de loep genomen. Een zeer grote verrassing was het volgens Jan Beekhuizen tijdens de ledenbijeenkomst van de Nederlandse tinvereniging in Alkmaar. Onze archeoloog Nancy de Jong liet daar volgens Jan een tinnen schotel zien die zijn weerga niet kent. Niet alleen qua afmeting maar ook qua gewicht!
Maar de werkelijke verrassing zit aan de achterkant, gaf hij aan. De schotel heeft namelijk een standring die ook gemaakt Is van tin. En dat is zeer ongebruikelijk. Een dergelijke schotel met standring is in de literatuur vrijwel onbekend. in de jaren zestig is bij een opgraving van kasteel Valckesteyn in Poortugaal ook een schotel gevonden met een standring. In een nieuwsbericht uit 1963 werd die als volgt omschreven: ‘De zeer zware schotel valt met geen enkel stuk binnen de landsgrenzen te vergelijken en vindt slecht een enkele pendant in Duitsland en Zwitserland, die echter geen van alle een dergelijke dikte hebben. Al met al is de schotel van Valckensteyn een Europees unicum.
(Tekst gaat verder onder de foto’s. Klik op de foto voor het bijschrift)
Deze schaal is groter en zwaarder
Tot nu!” zei Nancy vanmiddag tijdens de presentatie. Want de Alkmaarse schotel is met een diameter van 44,5 cm en een gewicht van 3,7 kilo niet alleen een slag groter maar ook ruim 1,7 kg zwaarder dan het exemplaar uit Poortugaal. Waarvoor zou dit type schotel gebruikt zijn? Vroeg Jan Beekhuizen zich af. Als dienschotel? Of als schotel die samen met een kan een soort lampetstel vormde? Werd de schotel soms gebruikt om er iets mee af te sluiten?
Zoals Joep al aangeeft in het interview in erfgoedmagazine Alkmaar, is het opvallend dat de schotel geen merkteken draagt. Dat zou volgens kenners kunnen betekenen dat de schaal ook gebruikt zou kunnen zijn als kerkelijk voorwerp. Kerkelijk tin was namelijk vrijgesteld van merken.
De schaal is van voor 1500
Het zijn allemaal vragen waar nog geen antwoord op is en waar nog nader onderzoek voor nodig is. Over de datering kunnen we kort zijn. De schotel is gevonden in de directe omgeving van kasteel de Nieuwburg. Dat kasteel is in 1517 verwoest Door De Bende Van Grote Pier. Dat betekent dat de schotel van voor 1500 moet zijn. Het materiaalonderzoek wees uit dat de tinsamenstelling daar ook op uitkomt. De schotel is onderzocht met een speciale XRF-analyse. En daaruit bleek het element bismut aanwezig te zijn in het materiaal. Dat betekent dat het tin als grondstof waarschijnlijk uit Duitsland kwam. Zowel de schotel als de standring heeft een tin gehalte van 94%. En dat bewiijst dat schotel en standring samen zijn vergoten. De standring is dus niet later toegevoegd.
Lees het interview met Joep Fokker in de zomereditie van Erfgoedmagazine Alkmaar
