15e-eeuwse olielampen

Vondst op vrijdag

2 september 2022

De afgelopen weken hebben we een heleboel kandelaartjes uit Alkmaarse bodem belicht. Maar naast de kaars was er natuurlijk ook nog de olielamp. Olielampen had je door de eeuwen heen in allerlei uitvoeringen. En gemaakt uit verschillende materialen waaronder aardewerk en metaal. Deze week drie aardewerk olielampen, gevonden in Alkmaar.

In Alkmaar zijn eigenlijk alleen aardewerken exemplaren gevonden met de vroegst bekende vorm, afkomstig uit de late veertiende of de vijftiende eeuw. Het gaat dan om hang-olielampjes die bestonden uit twee boven elkaar geplaatste ronde schaaltjes. Het bovenste schaaltje had dan twee nokjes met gaatjes, waaraan de lamp met een touwtje of metalen beugeltje kon worden opgehangen. (Tekst gaat verder onder de foto)

De twee rechter olielampen op de foto, komen uit de vijftiende eeuw. Ze zijn gevonden bij opgravingen aan de Kwakelkade in 1995 en bij kasteel de Nieuwburg in 1976.

Nieuw type olielamp

Ergens in de vroege zestiende eeuw evolueert dit type olielamp naar een type waarbij in plaats van de hangnokken een opstaand oortje op de rand is bevestigd. De twee schaaltjes krijgen dan een rechte rand aan de achterzijde die zorgt voor meer stabiliteit als het lampje aan de muur hangt. De olielamp links op de foto is hier een duidelijk voorbeeld van. Deze olielamp is gevonden in 1960 bij een opgraving aan de Laat. Je kunt je trouwens afvragen of deze aanpassing nou echt zo’n goed idee was. Het systeem waarbij het lampje hangt aan twee nokjes lijkt toch steviger dan de oplossing met een enkel oor. Bij veel gevonden olielampen van dit type ontbreekt dan ook het oor omdat het toch ontzettend breekbaar materiaal was…

Vondst op Vrijdag is een rubriek van Rob Roedema. Lees ook het interview in Erfgoedmagazine Alkmaar 63: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’