Een pijp van de Vuijk

Vondst op vrijdag

19 september 2025

De vondst van deze week is een pijpaarden tabakspijp uit het begin van de achttiende eeuw. Zojuist uit de modder gehaald aan de Nijenburgh in Oudorp. En misschien wel ooit het eigendom van één van de bewoners van boerderij De Vuijk die hier destijds gestaan heeft. Onze archeologen zijn hier al twee weken druk bezig met archeologisch onderzoek. En al spartelend in de modder, sloeg de fantasie van Guus van den Berg soms op hol…

Het regende flink de eerste dagen van deze week. Maar met het prachtige weer van het weekend nog vers in het geheugen, moest ik denken aan de film ‘Cool Runnings’. In deze film zien we hoe een stel Jamaicanen een bobsleeteam vormt om mee te doen aan de Olympische Winterspelen. Geen sneeuw te vinden op dit tropische eiland natuurlijk. Maar de oplossingen die de mannen hiervoor verzinnen, zijn hilarisch. Tot ze in Calgary te maken krijgen met echte sneeuw….

Toen wij hier afgelopen dagen zo bezig waren in de natte blubber, dacht ik regelmatig terug aan het gestuntel van het Jamaicaanse bobsleeteam in de Canadese sneeuw. Op de één of andere manier was de situatie erg vergelijkbaar.
We zijn in Oudorp bezig op de plek waar de Munnikenweg de Herenweg kruist. Beide wegen zijn al eeuwenoud. We hebben de beschikking over oude kaarten met de beide wegen zoals afbeelding 1. Onderaan de kaart zien we een boerderij met een aangebouwde hooiberg, vroeger bekend als ‘De Vuijk’.

(Tekst gaat verder onder de foto’s)

In de loop der eeuwen wijzigde de vorm naar een stolp, maar de oude naam bleef totdat de boerderij in juli 1961 ten prooi viel aan brand. De stolp brandde volledig uit en werd daarna nooit meer herbouwd. De naam van de boerderij leeft echter nog voort in de straatnaam De Vuijk en natuurlijk in de herinnering van Oudorpers die de boerderij nog hebben gekend.

Bij de start van het onderzoek waren de verwachtingen hooggespannen. We hoopten natuurlijk op resten van de oude boerderij. Op enkele vlekken met baksteenpuin na, hebben we echter geen sporen uit deze periode gevonden.

Het lijkt erop dat een groot deel van het opgravingsterrein na de sloop van de boerderij is vergraven. Dat kan komen door het bouwrijp maken van het terrein, voor de bouw van de flatwoningen aan de oost- en zuidzijde van de Nijenburgh, in 1969 en 1974.

De pijpaarden tabakspijp die we aantroffen in de omgekeerde grond, kan heel goed van de bewoners van de Vuijck zijn geweest. De pijp heeft een trechtervormige ketel met aan beide zijden een reliëfmerk. Het merk heeft de vorm van een vijfstippige roos met kelkbladeren. Meestal staat er een makersmerk op de hiel van de pijp, dat is het uitstekende voetje. Maar dat hielmerk ontbreekt, dus we kunnen de werkplaats niet achterhalen. Ook staat er geen zogenoemd bijmerk op de zijkanten van de hiel, aan de onderkant van de ketel. Bijmerken werden vanaf 1739/1740 ingevoerd in Gouda. Dat was toen hét centrum van de Nederlandse productie van kleipijpen. Lokale en regionale producenten elders in Nederland volgden de trends uit Gouda in de regel op de voet. Maar zelden haalden zij de kwaliteit van de voorbeelden uit Gouda. Dat geldt ook voor deze vondst. En dat extra goed zichtbaar aan de rechterzijde (afb. 2). Het reliëfmerk is daar niet op de juiste plaats terechtgekomen. Maar het is gedeeltelijk verschoven naar de voorzijde van de pijp…

Dat was het voor deze week. Wij gaan stug verder in de blubber. En wie weet kwalificeren wij ons nog wel voor het Nederlandse bobsleeteam!

Vondst op vrijdag wordt samengesteld door Guus van den Berg, archeoloog team Erfgoed, gemeente Alkmaar.

Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’

Opgraving aan de Nijenburgh in Oudorp

Er is een sleuf gegraven aan de Nijenburgh in Oudorp. Er wordt onderzoek gedaan naar het verticale beeld, dus de stapeling van de verschillende grondlagen.