Handelspijp

Vondst op vrijdag

24 juni 2022

Na alle ‘koninklijke’ pijpen van de laatste paar weken nu een pijp met heel ander soort afbeelding. Met een verwijzing naar handel en zeevaart, in vroeger tijden onlosmakelijk met elkaar verbonden. De pijp van vandaag is gevonden bij een opgraving aan de Lombardsteeg op de plek, waar ooit, niet toevallig, de lommerd gevestigd was.

Op een grotere ovoïde (ofwel eivormige) pijpenkop zien we, naast het wapen van Gouda, twee goden. Mercurius, de god van de handel, gezeten op een baal handelswaar en Neptunes, de god van de zeevaart, op zijn schelpenkroon.
Het thema zeevaart wordt op deze pijp nog eens versterkt door de afbeelding van enkele zeilschepen. Het geheel is omringd door zeewezens en langs de bovenrand met guirlandes versierd.
Een identiek exemplaar van deze pijp is in 1995 gevonden in de beerput van de Sint Sebastiaans- of Nieuwe Doelen. (Tekst gaat verder onder de foto)

Beide pijpen zijn gemaakt in Gouda door Pieter Pietersz Zandijk, die zijn werk als pijpmaker uitoefende van 1824 tot 1864. Waarschijnlijk komen onze pijpen uit de beginperiode.

Pijp als toegift

Versierde pijpen werden vroeger vaak als toegift bij een bestelling gevoegd van een gros Goudse tabakspijpen. Maar het lijkt in dit geval aannemelijk dat vooral handelslieden gecharmeerd waren van een pijp met zo’n duidelijke connectie met handel en scheepvaart. Beide plekken in alkmaar hebben trouwens een connectie met handel. Zo is de Lombard of lommerd (wat dus een verbastering is van lombard) officieel een bank van lening. Een pandjeshuis of kredietinstelling waar leningen afgesloten konden worden tegen een onderpand van roerende goederen als juwelen, zilverwerk, kunst- en siervoorwerpen, boeken en andere waardevolle voorwerpen. Weliswaar op een andere manier, kunnen we ook de Nieuwe Doelen relateren aan handelslieden. Vrijwel alle officieren van de schutterijen kwamen namelijk uit gegoede families met veel handelscontacten. Zij werden vaak ook aangewezen door het stadsbestuur. En als er dan toch een grote bestelling tabakspijpen werd gedaan, dan in ieder geval met als toegift een pijp waarop de handel centraal stond…

Vondst op vrijdag is een wekelijke rubriek op onze sociale media en wordt aangeleverd door Rob Roedema. Lees ook het interview met hem: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’