Olielampen uit de 17e eeuw

Vondst op vrijdag

9 september 2022

Na de vroege types olielampen van vorige week deze week een paar recentere exemplaren uit de zestiende en zeventiende eeuw.

De olielampen op de eerste foto komen allebei uit de late zestiende of de zeventiende eeuw. Het zijn twee roodbakkende exemplaren van het type dat we in Alkmaar eigenlijk het meest tegenkomen. Beide zijn gevonden tijdens opgravingen in 1991 aan de Wortelsteeg. Als brandstof voor deze olielampen werd zowel gebruik gemaakt van dierlijke als plantaardige producten. Vanaf de zeventiende tot diep in de negentiende eeuw gebruikten de mensen visolie maar ook bijvoorbeeld walvistraan! Daarnaast werd onder meer raapzaadolie gebruikt van koolzaad, lijnzaad of raapzaad. Maar eigenlijk werd alles wat kon branden wel gebruikt. Bij deze lampen legde je eenvoudigweg de lont in het bovenste bakje met het brandpunt bij de schenklip. De druipende olie werd opgevangen in het iets grotere onderbakje. (Tekst gaat verder onder de foto)

Voortbordurend op dit type verschijnt in de latere zeventiende eeuw een nieuw model met een aanpassing, zoals het groene exemplaar hieronder.

Deze olielamp is gemaakt van witbakkende klei en overdekt met groen loodglazuur. Het bovenste schaaltje is hier vervangen door een dieper reservoir met langere tuit waarin de lont enigszins kon worden vastgezet. Meer ruimte dus voor olie, waardoor je een langere brandtijd had. Op het reservoir kon je eventueel een dekseltje plaatsen, wat de lamp veel veiliger maakte. Opvallend is dan wel dat het onderbakje dat de druipende olie moet opvangen in feite iets te klein is uitgevallen als je kijkt naar het uitstekende lontenhoudertje. En dat maakt dat de veiligheid toch nog een dingetje bleef!

Vondst op Vrijdag is een rubriek van Rob Roedema. Lees ook het interview in Erfgoedmagazine Alkmaar 63: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’