Puzzelen met pottenbakkersafval
Vondst op vrijdag
17 oktober 2025
Na elke opgraving begint eigenlijk pas het echte werk. We zijn terug op ons honk na alle buitenactiviteiten van de afgelopen weken. En gaan verder met de uitwerking en verslaglegging van de onderzoeksgegevens en de vondsten. Je kunt je misschien voorstellen wat een ontiegelijke klus dat elke keer weer is. Gelukkig kunnen we daarbij bouwen op onze vrijwilligers!
Op dit moment zijn de mannen bezig met de verwerking van de vondsten van de opgraving achter Verdronkenoord 67. Die opgraving was vorige maand naast de ingang van de Laurentiuskerk. Tussen 1597 en circa 1680 hadden hier achtereenvolgens vijf pottenbakkers hun werkplaats en schuur. Dat blijkt uit historische archieven. Ze zaten aan een niet meer bestaande steeg, die haaks op het Verdronkenoord lag.
En we hebben ook inderdaad resten gevonden van pottenbakkersafval. Onder meer in een kuil in de voormalige steeg, die nu dus deel uitmaakt van het plein voor de kerk. De kuil lag langs de westzijde van de opgraving en was gevuld met pottenbakkersafval en slooppuin van de wand van een voormalige oven.
In de vermoedelijke werkplaats lag een hele laag met pottenbakkersresten. Het was een mengsel van blauwgrijze klei en veel potscherven met ovenfouten. Je vindt dan bijvoorbeeld scherven van gebroken potten en dakpannen, die de pottenbakker gebruikte als stapelstukjes. In de oven werd het glazuur namelijk vloeibaar. En daardoor konden de potten aan elkaar bakken. Door dergelijke stapelstukjes tussen de potten en pannen te leggen, bleef de schade beperkt. Zo bleven er hooguit kleine beschadigingen achter op de handelswaar.
(Klik op de foto voor het onderschrift. Tekst gaat verder onder de foto’s)
Ook vinden we potten die bruikbaar moeten zijn geweest en dus verhandelbaar. Maar die wel duidelijk minder geslaagd uit de oven kwamen. We spreken dan van ‘misbaksels’ of ‘wrakgoed’. Maar als het nog enigszins bruikbaar was, dan wérd het in de regel ook gebruikt. Dit zien we aan een lage kookpot, een zogeheten grape. De kookpot heeft krimpscheuren die dichtgesmolten zijn. En aan de vele krassen op het glazuur te zien, is hij toch nog flink gebruikt.
Een deel van de scherven uit de laag is duidelijk jonger. Het lijkt er dan ook op dat de pottenbakkerswerkplaats op een bepaald moment is gestopt en letterlijk is uitgevlakt.
Wij zijn heel benieuwd naar wat zich heeft afgespeeld tussen de productie en het moment waarop deze scherven zijn gestort. Zijn de scherven vaak versleept? Of kwamen ze kort na de productie terecht op de plek waar wij ze ongeveer 400 jaar later aantroffen?
Hoe is dat eigenlijk op andere plekken waar we pottenbakkersafval vonden? En hoe passen de verschillende baksels van deze locatie in het beeld dat we al hebben van de Alkmaarse keramiekproductie?
Dit zijn enkele van de vragen waar we de komende tijd letterlijk op door zullen puzzelen. Ik houd je hier graag op de hoogte.
Vondst op vrijdag wordt samengesteld door Guus van den Berg, archeoloog team Erfgoed, gemeente Alkmaar.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’
Strijkglas van het Verdronkenoord
Tegel van het Verdronkenoord
Resten gevonden in tuin Sint Laurentiuskerk Oudorp
