Rattenvanger

Vondst op vrijdag

10 november 2023

Bij mij thuis op het platteland voeren we steevast de vogeltjes bij. Er hangen heel wat voedersilo’s in de bomen. Toch hangt daar vaak ook iets anders aan dan vogels…

Ratten! Je ontkomt er niet aan. Houd je beesten of voer je ze bij, dan ligt ongewenst bezoek op de loer. De middeleeuwse mens ging heel anders om met hygiëne dan wij dat doen in onze tijd en veel straten leken in die tijd wel een open riool. En daar krioelde het van de ratten. De rat eet werkelijk alles en scharrelt zo zijn kostje bij elkaar. Dit in combinatie met het feit dat een gemiddelde rat per jaar wel dertig jongen krijgt die zich op hun beurt al na zes weken ook weer kunnen voortplanten… Het laat zich raden wat er kan gebeuren als er niet wordt ingegrepen. Ziektes lagen op de loer.

(Tekst gaat verder onder de foto)

In vroeger tijden was de pest waarschijnlijk volksziekte nummer één. En als de pest eenmaal zijn intrede had gedaan in een stad of land, was het zo goed als zeker dat er veel slachtoffers zouden vallen. In de veertiende eeuw zijn in Europa ongeveer 25 miljoen mensen gestorven aan deze besmettelijke ziekte. De pest werd verspreid door vlooien, afkomstig van met pest besmette ratten. Het ging dan voornamelijk om de zwarte rat. De rat leefde dicht op de mensen, verschafte zich makkelijk toegang tot huizen, nestelde zich eronder of onder de grond in tuinen. De rat was toen een alledaags verschijnsel.

Door al die overlast van ongedierte was het vangen van ratten een vak geworden en rattenvanger een erkend beroep. Dat de pest verband hield met deze dieren konden weinig mensen toen vermoeden. In de ogen van sommige artsen waren vlooien zelfs nuttig. Ze zouden een teveel aan bloed namelijk verhelpen. Artsen in die tijd gebruikten onder andere ook bloedzuigers om aders te laten. De vondst van vandaag is een tegel uit het midden van de zeventiende eeuw, gevonden in een kelder aan de Koningsweg in 2003. Wat er aan de stok van de afgebeelde man hangt, is duidelijk…

Vondst op Vrijdag is een rubriek van Rob Roedema. Lees ook het interview in Erfgoedmagazine Alkmaar 63: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’