Vonkendovers

Vondst op vrijdag

De vondst van vandaag hoorde ooit bij een haard van een woning in de Langestraat. In 1992 werden bij een grote brand de panden op nummer 113 t/m 117 volledig verwoest. Voordat de historische panden werden herbouwd, werd in 1993 een archeologisch onderzoek verricht.

Eén van de aangetroffen vondstcomplexen was een grote afvalkuil uit eind vijftiende of begin zestiende eeuw. Hier werden de resten gevonden van een gesloopte haard met verbrande plavuizen, scherven van een grote aspot en een plavuis met een rond gat in het midden. Vroeger werd de aspot vaak ingegraven naast de haard, waarna de plavuizenvloer eroverheen werd aangelegd. Boven de aspot kwam een plavuis met gat, waarin je de dagelijkse asresten schoof. Je kon de aspot legen door simpelweg de plavuis weg te nemen en de pot op te schonen.

Tussen deze resten ook deze twee zogenoemde vonkendovers, gemaakt uit roodbakkend aardewerk. De dovers hebben een diameter van respectievelijk 10 en 16 cm en zijn allebei ongeveer 8 cm hoog. De precieze oorspronkelijke grootte is niet te zeggen, want beide voorwerpen zijn door veelvuldig gebruik behoorlijk gesleten. Je kunt zien hoe het vuur de zijkanten en de bovenkant heeft aangetast.De dovers hebben een stevige blokvormige greep en zijn versierd met het nodige snij- en stempelwerk. Ze werden onder meer gebruikt om weggesprongen vonken die op de vloer terechtkwamen uit te drukken. Gezien de slijtage op de onderkant, is dat ook flink gebeurd.

Daarnaast functioneerde de dover als deksel van de aspot, op het gat in de plavuizen vloer. Intrigerend is dat een van de dovers op de onderkant een versiering heeft (foto 2). Een soort ingekraste pentagram, door slijtage nog moeilijk zichtbaar. Deze versiering is niet zomaar aangebracht maar moeten we zien als een symbool tegen het uitbreken van brand. In de middeleeuwen iets waar mensen erg beducht voor waren. En menig stadsbrand begon bij de haard!

De informatie voor deze rubriek wordt aangeleverd door Rob Roedema, archeoloog gemeente Alkmaar