Zalfpotten en medicijnflesjes
Vondst op vrijdag
Met deze vondst gaan we verder waar we vorige week gebleven waren: De beerput van één van de provenierswoningen van het voormalige Oude mannengasthuis aan het Canadaplein. Behalve het hyacintglas, kwamen in 2000 ook een heleboel zalfpotten en medicijnflesjes uit de put naar boven. Misschien omdat hier vooral oudere mannen woonden met kwalen waarvoor ze medische middeltjes gebruikten.
Een van de middeltjes bij uitstek was toen ‘Haarlemmer olie’, in 1672 uitgevonden door Claes Tilly uit Haarlem. In 1696 mocht hij het product van de gemeente Haarlem in productie nemen om te verkopen onder de naam Oprechte Haarlemmer olie. Dat het een wonderolie was, blijkt wel uit de bijsluiter van 1749: ‘dit medicamentum Gratia Probatum geneest de benauwde band die men heeft om de maag, verstuiking in handen en voeten, pijn in de lenden, geronne bloed en blauwe plekken en alle die door zwaar Graveel waterlek gaan, opsteiging der moer en de mizerien die daardoor ontstaan, pijnlijk wateren, drijft scheurbuik uit en waterzucht, rijfkoek en wormen. Die dit medicament alle weken eens inneemt zal niet ligt van Graveel, koorts, Roode loop (Dysenterie) noch van Bles gequeld worden.’ (Bron: Soetens 2001, 67-69; Bottelier 2004)
Gezien de ontelbare toepassingen is het niet vreemd dat het product al snel werd gezien als een wondermiddel. De hele achttiende eeuw werd het verkocht in toen nog handgemaakte langwerpige dunne flessen, zoals op de foto, met een relatief lange hals en een lengte van rond de 25 cm. Met de industriële revolutie deed in de negentiende eeuw ook de industrieel gemaakt fles zijn intrede. Toen kwamen er kleinere flesjes op de markt met soms de merknaam TILLY in reliëf. Maar wellicht had de provenier van onze beerput last van meerdere kwaaltjes en kreeg hij het advies van de verkoper om het product langere tijd in te nemen. Met als resultaat een hele batterij aan medicijnflesjes in die ene Alkmaarse beerput.
De informatie voor deze rubriek wordt aangeleverd door Rob Roedema, archeoloog gemeente Alkmaar.
