Gewaarmerkt ijzer
Detail op dinsdag
4 februari 2025
Het zal de bezoekers van Café de Stapper bij de Platte Stenenbrug vast ontgaan, maar dit café aan het Verdronkenoord 127, heeft eigenlijk nog een vroeg twintigste-eeuwse winkelpui. Vanaf het einde van de negentiende eeuw kwam een nieuw type winkelpui in zwang. Daarvoor werd over de hele breedte van de gevel een gekoppelde balk van gewalst ijzer gelegd. Hierop werd de gevel erboven gemetseld. En onder de balk kon je dan de winkelpui vrij indelen. In Alkmaar waren zo groot mogelijke etalages het populairst, links en rechts van een winkeldeur. De bouten die de ijzerprofielen koppelen, werden soms versierd met een smeedijzeren bloem. Zoals het voorbeeld op foto 2, van de gevel van De Stapper, dus.
Op het ijzerprofiel is, op zijn kop, nog de ingewalste naam van de fabrikant en het profieltype te lezen. ‘GUTENHOFFNUNGSHUTTE No 24’.
De Gutenhoffnungshütte of GHH was een groot metaal- en industrieconcern in Oberhausen in het Ruhrgebied. Vanaf 1873 werkzaam onder deze naam. En deze ijzeren balk is als het goed is dus 24 cm hoog.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
De winkelgevel aan de Laat 134 (foto’s 3 t/m 6) is ongeveer even oud, en van het zelfde type. Omdat het pand ernaast is gesloopt, is de kopkant van de puibalk tijdelijk in het zicht. Je kunt nu goed zien hoe de constructie in elkaar steekt. De enkele ijzeren puibalk is opgelegd op een hardstenen blok, dat de drukkracht goed kan verdelen. Het gebruik van hardstenen oplegblokken onder ijzeren balken was in die tijd een voorschrift van Bouw- en Woningtoezicht. Ook als de balken niet in het zicht kwamen. Dit vanwege de drukvastheid. Aan de voorkant werd het hardsteen mooi afgewerkt, in eigentijdse vormen. Ook de voetingen van de muurdammen van geglazuurde baksteen, links en rechts van de winkelpui, werden gemaakt van hardsteen. En die kregen eenzelfde ingehakt geometrisch motief. Tenslotte werd het uiteinde van de ijzeren balk aan de zichtzijde afgedekt met ook weer een hardstenen blok. Zo was de constructie van de gevel helder afleesbaar, en dat is eigenlijk heel modern.
Met dank aan Marcel Corbié voor zijn tip over Laat 134
Dit detail is uitgelicht door Anne Pauptit, monumentenadviseur team Erfgoed, gemeente Alkmaar
