De tombe van Floris V

Recensie door Harry de Raad

Recent verscheen in de serie ‘Tastbaar verleden’ van uitgeverij Omniboek, van de hand van Henk ’t Jong, het boek De tombe van Floris V. Het tragische einde van de graaf van Holland. In het boek wordt uitgebreid ingegaan op het Alkmaarse grafmonument. Maar ’t Jong beperkt zich niet tot een behandeling van alleen de tombe. Hij gaat in zijn boek ook in op het leven van Floris V, zijn gewelddadige dood in 1296 en de bestaande (en verdwenen) herdenkingsmonumenten, gewijd aan de graaf. ’t Jong heeft het verhaal over de tombe ingebed in een veel bredere context. Er wordt dus meer geboden dan de titel van het boek aangeeft. Een van die ‘toegiften’ is een verhaal over de strijd van Floris met de West-Friezen, waarbij ’t Jong ook ingaat op de door de graaf gebouwde dwangburchten.

Ruim geïllustreerd

Het boek is ruim geïllustreerd, zowel in kleur als ook in zwart-wit. Henk ’t Jong heeft in zijn boek ook een aantal fraaie door hem vervaardigde reconstructies van zegelafbeeldingen opgenomen. Hij is ook de maker van de vele informatieve kaarten in het boek (helaas zit er geen kaartje van Alkmaar bij).
Wat het Alkmaarse grafmonument betreft, vat ’t Jong op kundige wijze de tot dusver verschenen literatuur samen en vermeldt ook wat er in allerlei middeleeuwse bronnen is geschreven over de mysterieuze Alkmaarse tombe. Want het blijft een merkwaardig verhaal. Het begint al met de overbrenging van het vermoorde lichaam van de graaf naar Alkmaar, waar het lijk werd opgebaard in de voorganger van de huidige Grote Kerk. Melis Stoke vertelt als eerste het verhaal in zijn uit het begin van de veertiende eeuw daterende Rijmkroniek. Van hem stamt de vertederende anekdote over de windhonden van de graaf, die trouw de wacht hielden bij het lijk.

Rijnsburg

Waarom het lichaam van de graaf naar Alkmaar werd gebracht, is nooit duidelijk geworden. Ruim negen maanden later, april 1297, werd het lijk door graaf Jan I, de opvolger en zoon van de vermoorde graaf, naar de abdij van Rijnsburg gebracht en daar begraven. Rijnsburg was toen de begraafplaats van de grafelijke familie. In kronieken uit het eind van de vijftiende en het begin van de zestiende eeuw valt te lezen dat de ingewanden van de graaf in de Alkmaarse parochiekerk ter aarde werden besteld. De huidige tombe bestaat uit een zandstenen zerk op een houten onderstel. Het onderstel dateert uit de periode 1500-1550, de zerk is mogelijk ouder. Op de zerk is het wapen van Holland aangebracht, samen met een grafschrift, waarin wordt vermeld dat de ingewanden van graaf Floris eronder liggen. De tekst en de afbeelding erop worden in het in 2018 verschenen boek over Grote Kerk gedateerd als vroeg 15de-eeuws. Volgens ’t Jong zou een vroeg 16de-eeuwse datering ook mogelijk zijn. Hij vermoedt dat men bij de bouw van de huidige Grote Kerk na 1470 ook de tombe heeft vernieuwd. ’t Jong oppert dat de nieuwe tombe gemaakt zou kunnen zijn om tijdens de bouw van de nieuwe kerk extra inkomsten te genereren. Hij plaatst daarbij zelfs vraagtekens bij het hele verhaal over de ingewanden, dat immers in de oudste bronnen niet voorkomt. ’t Jong geeft wel toe dat hij voor zijn vermoedens geen harde bewijzen heeft.

Het boek van ’t Jong is vlot en luchtig geschreven, maar wel met de nodige wetenschappelijke onderbouwing. Noten, een literatuurlijst, een personen- en plaatsnamenregister en de al genoemde fraaie illustraties completeren het 224 pagina’s tellende boek.

Harry de Raad (gepensioneerd archivaris Regionaal Archief Alkmaar)