Terug naar het overzicht

Tom Kreuning al 20 jaar gelukkig op Molen D

“Het molenaarsexamen was moeilijker dan mijn examen geneeskunde”

Tom Kreuning is molenaar op Strijkmolen D aan de Molenkade in Alkmaar én secretaris van het Gilde van Vrijwillige Molenaars dat dit jaar 50 jaar bestaat. Veel mensen in Alkmaar en omgeving kennen Tom van zijn werk als verloskundige: “Daar ben ik in 2020 mee gestopt. Maar na dertig jaar was het ook wel mooi geweest.” Sindsdien is er dus meer tijd voor de molen én voor zijn ambassadeurschap voor het vak van molenaar in Nederland. Een gesprek met een bevlogen molenaar die, zoals de meeste molenaars, al van jongs af aan gek is op molens.

Strijkmolen D is ook open op Open Monumentendag, 10 september, mét verhalen van de molenaar

Molenaar zijn is iets wat je erbij doet, een hobby dus, en voor de meeste molenaars al van jongs af aan een passie. Tom: “Ik ben mijn hele leven al gek op molens en heb eigenlijk altijd molenaar willen worden. Toen ik in 1989 begon met de opleiding, studeerde ik nog geneeskunde maar ik dacht, ik moet het nu gewoon doen, anders gebeurt het nooit.”

Gilde van Vrijwillige Molenaars

Het vak van molenaar is nog nooit zo vaak in het nieuws geweest als in dit jubileumjaar van het Gilde. Dat is mede te danken aan de overigens niet officiële wereldrecordpoging op 9 april. Van 11 tot 12 uur draaiden er op die dag zo’n 800 molens in Nederland. Een bericht dat aandacht kreeg van media van ver over de grenzen.
Tom: “Het was een idee van mijn vrouw. Die heeft wel vaker van die fantastische ideeën. We wilden aandacht voor het vak van molenaar. En dit leverde heel veel publiciteit op, terwijl het ons weinig of niets heeft gekost.”

En met succes! Vorige maand kwam het molenaarsambacht namelijk opnieuw in het nieuws met de melding dat er meer belangstelling is dan ooit voor de opleiding tot molenaar. Tom: “Dat klopt! Normaal komen er ongeveer 150 aanmeldingen per jaar binnen en dit jaar hebben we er al twee keer zoveel. De provinciale afdelingen zijn druk bezig om te kijken waar ze iedereen kunnen plaatsen. Want voor elke leerling moet een instructiemolen gevonden worden en een instructeur bij wie je je maaluren kunt maken.” (Tekst gaat verder onder de foto’s)

Immaterieel erfgoed

Het Gilde van Vrijwillige Molenaars wil het vak van molenaar in leven houden, ook om ervoor te zorgen dat de 1200 molens die Nederland rijk is, kunnen blijven draaien.
Sinds 2017 staat het vak van molenaar op de zogeheten Representatieve Lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. Het was daarmee het eerste Nederlandse erfgoed dat werd opgenomen op deze lijst van UNESCO. In 2021 volgden de Valkerij en de Nederlandse corsocultuur.

Het molenaarsambacht wordt in leven gehouden door zo’n vijftig beroepsmolenaars en anderhalf duizend vrijwillige molenaars in Nederland, onder wie Tom Kreuning zelf: “Ik rondde mijn opleiding tot molenaar af in 1993,” vertelt Tom.” Vervolgens begon ik op molen de Eendracht in de Bergerhof. Daar ben ik molenaar geweest tot de Eendracht in 1997 werd stil gezet. Het heeft nog een jaar geduurd voordat de molen gerestaureerd zou worden vanuit het toenmalige stadsvernieuwingsfonds. En inmiddels was ik hier al bezig op molen D.
Die had al sinds 1941 niet of nauwelijks meer gedraaid. Ik had van de provincie, toen nog de eigenaar van de molens bij de Zeswielen, de sleutel gekregen om een kijkje te nemen. En op een gegeven moment kreeg ik hem weer aan de praat. Vanaf dat moment hield ik het een beetje bij. Wij wilden hier eigenlijk dolgraag intrekken met ons gezin, maar het duurde nog vijf jaar voordat we dat voor elkaar kregen.”

Oogje op Molen D

“Ik was er eerder al op geattendeerd dat molen C vrijkwam, maar ja, wij hadden eigenlijk een oogje op molen D, die ligt toch net iets mooier. We woonden destijds met ons gezin aan de andere kant van het park in Oudorp. En vanuit ons slaapkamerraam keken we precies op molen D.
De provincie kwam echter niet over de brug met een toezegging. Op een gegeven moment had Piet Verhoeven, het toenmalige hoofd van de vakgroep Erfgoed, de oplossing. Hij gaf bij de provincie aan dat ze voor een officiële bouwvergunning eerst een molenaar moesten aanstellen en dat hij er wel één wist.
Toch was het toen ook niet meteen voor elkaar. Dat gebeurde pas nadat de molens in april 2000 werden overgedragen aan de Molenstichting Alkmaar en omgeving. Intussen was molen C trouwens afgebrand.” (Molen C is twee keer verbrand, in 1999 en in 2004. Inmiddels is de molen weer opgebouwd en sinds 2016 is er een nieuwe, vrouwelijke molenaar, Annet van der Lende-Groot, dochter van Arie en Linie Groot van Molen B, red.) (Tekst gaat verder onder de foto’s)

Alkmaarse Molenvereniging

De huidige Molenstichting Alkmaar en omgeving komt voort uit de Alkmaarse Molenvereniging, die is ontstaan in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Tom: “Dat was om te protesteren tegen de plannen om de Rijnstraat in Oudorp door te trekken, dwars tussen de molens van de Molenkade door. Daarna is de vereniging blijven bestaan om de belangen van de molens en hun molenaars te behartigen. Ik had daar toen een bestuursfunctie maar we waren dus geen eigenaar van de molens.
Toen in 1988 de gelegenheid zich voordeed om de Bosmolen in Egmond op te knappen en weer in gebruik te nemen, is speciaal daarvoor de Molenstichting Alkmaar en omgeving opgericht. Die kreeg de molen in eigendom. De vereniging is later opgegaan in de stichting, die dus ook eigenaar werd van de molens aan de Molenkade en de molen bij de kippenbrug en nog weer later de Varnebroeker molen. De provincie verkocht de vijf molens aan de Molenstichting voor in totaal 1 gulden. Daarmee waren we nog goedkoper uit dan de Schermer Molensstichting die in diezelfde tijd de drie molens bij Rustenburg van de provincie overnam voor hetzelfde bedrag.”

Woning bouwen

“Vanaf dat moment kon ik dus worden aangesteld als molenaar en kreeg ik toestemming om in de molen te wonen. We zijn anderhalf jaar bezig geweest met man en macht en vooral heel veel vrienden en familie om een woning te timmeren in de molen. En in augustus 2002 hadden we de officiële opening.” (Tekst gaat verder onder de foto’s)

Wat gaf jou destijds dat duwtje om toch die opleiding tot molenaar te volgen?

“Ik was dus altijd al gek op molens en was al sinds begin jaren tachtig lid van vereniging de Hollandsche Molen, die volgend jaar honderd jaar bestaat. Het leuke is dat mijn zoon daar nu op kantoor werkt als adviseur. Ik heb hem blijkbaar aangestoken…
Ik ging destijds trouw naar de jaarlijkse vergaderingen van de Hollandsche Molen. Die waren interessant, want daar kwam heel molenminnend Nederland bij elkaar. En zo kwam ik ook in contact met het Gilde van Vrijwillige Molenaars, dat ook toen al de opleidingen verzorgde. Dat was mijn kans om daadwerkelijk molenaar te worden, dus die heb ik aangegrepen.
Ik begon bij een opleidingsmolen in de Zaanstreek. Daar ging ik elke zaterdag heen en daar leerde ik de kneepjes van het vak. Ik heb er vier jaar over gedaan, want het moest allemaal een beetje tussendoor. In diezelfde tijd moest ik afstuderen, kreeg ik een baan, kwam er een kind en gingen we verhuizen naar Alkmaar…”

Ik heb wel eens gezegd dat het molenaarsexamen moeilijker was dan het examen geneeskunde

“Ik heb toen wel eens gezegd dat het molenaarsexamen moeilijker was dan het examen geneeskunde. Je werd namelijk helemaal doorgezaagd door drie mensen van het Gilde over je parate molenkennis. Alle soorten houtjes moest je uit je hoofd weten. Dat gaat tegenwoordig wel anders. Nu word je veel meer getest op inzicht. Als dit of dat gebeurt, wat doe je dan? En daar word je natuurlijk een veel betere molenaar van.”

Gilde van vrijwillige molenaars

Tom is inmiddels zeven jaar secretaris van het landelijke Gilde van Vrijwillige Molenaars dat dit jaar zijn 50-jarig jubileum viert: “In 2011 was onze zoon Jippe op zijn achttiende geslaagd als jongste molenaar van Nederland en toen kregen we de voorzitter van het Gilde op bezoek. We raakten aan de praat en een jaar later belde hij met de vraag of ik in het bestuur wou komen. Toen ik ben ik eerst een paar jaar bestuurslid geweest en vervolgens werd ik in 2015 secretaris.
Zo’n bestuursfunctie is iets waar je voor gevraagd moet worden maar ik heb niet lang getwijfeld. Het was een mooie kans om nog veel meer mensen te leren kennen in deze wereld. Zo werden de lijntjes alleen maar korter.”

Is er nog steeds een tekort aan molenaars?

“Theoretisch gezien niet. Want er zijn 1200 molens in Nederland en er zijn maar liefst 1500 geslaagde molenaars. Maar niet alle molens hebben genoeg aan één molenaar. Op een poldermolen kun je het wel alleen af maar op een houtzaagmolen is dat anders. Hout zagen is namelijk heel veel werk.
In provincies als Drenthe en Zeeland is het lastiger om de bezetting rond te krijgen, daar wonen relatief minder mensen.
Het tekort is dus niet eens zo groot, maar die gemiddelde leeftijd van 61 jaar moet naar beneden. Mensen van alle leeftijden zijn natuurlijk welkom in de opleiding, maar als je pas rond je zestigste de opleiding gaat doen, kun je minder lang het molenvak uitoefenen. Dus dan hebben we meer mensen nodig om op te leiden. Maar gelukkig krijgen we nu al steeds meer jonge kandidaten. Mijn zoon, die dus al vanaf zijn achttiende molenaar is, zegt wel eens: over dertig jaar ben ik waarschijnlijk één van de weinige molenaars met zoveel jaar ervaring…
Zelf ben ik nu bijna dertig jaar molenaar en ik woon twintig jaar in deze molen. Het is iets waar ik dag en nacht mee bezig ben. Maar als je het slechts een paar uurtjes in de week zou doen, dan bouw je ook geen ervaring op.” (Tekst gaat verder onder de foto’s)

Veel mensen vinden molens al van kinds af aan leuk. Zijn dat ook de mensen op wie jullie je richten als doelgroep?

“Ja, in feite wel, en je moet ze zo jong mogelijk interesseren. Maar de minimum leeftijd was altijd een struikelblok. Vroeger mocht je pas beginnen met de opleiding als je achttien was. Later werd dat 16 jaar en inmiddels mag je beginnen als je 14 bent. En dat is natuurlijk leuk, maar je mag nog steeds pas examen doen als je 18 bent. We hopen dat we dat nog een eens kunnen verlagen naar 17.
Weet je trouwens dat de provincie Utrecht een heel leuk project heeft om meer vrouwen te interesseren voor het vak van molenaar? Onder de noemer Zij is molenaar hebben ze een website en een actief Instagram account. Op dit moment is slechts 8% van de molenaars vrouw en dat geldt ook voor Alkmaar. Dat is trouwens wel aan het veranderen, want op de opleiding is nu 18% vrouw. En we hebben twee vrouwen in het bestuur van het gilde, ook dat is een goeie ontwikkeling.”

Nog wensen?

“Voor mezelf heb ik het eigenlijk wel goed voor elkaar. Ik ben geen molenaar geworden om in een molen te gaan wonen, maar het is natuurlijk fantastisch dat het gelukt is. Je woont hier heerlijk rustig. We hebben een mooie tuin en een bootje voor de deur en toch zitten we vlakbij de stad. Het was ook een prachtige plek voor Jippe om op te groeien.
En we zijn heel blij met de stichting, want die zorgt goed voor de molens. Ze weten ook precies welke fondsen ze kunnen aanschrijven voor financiële steun. Dat zijn natuurlijk de gemeente, de provincie en het molenfonds, maar er is ook goed contact met Charlene de Carvalho-Heineken, de dochter van Freddy Heineken, die officieel ambachtsvrouw is van Oudorp. Zij is enorm betrokken en heeft al verschillende donaties gedaan voor bijvoorbeeld restauraties van wieken of rieten daken.
En wat het Gilde betreft, zou ik geïnteresseerden willen aanraden om eens op de website te kijken. Wie weet, schuilt er een molenaar in jou.

Interview: Judith Flapper

Foto’s (behalve de portretfoto): Aangeleverd door Tom

Tom volgen in zijn activiteiten als molenaar? Bezoek de website van Molen D of volg strijkmolend op Instagram.

Strijkmolen D en Open Monumentendag

Strijkmolen D is ook geopend op Open Monumentendag, zaterdag 10 september, mét verhalen van de molenaar. Bekijk het programma.