Portugees bord uit de Boterstraat

Vondst op vrijdag

22 december 2023

Vorige week had ik het hier over een fraai import kannetje uit Italië, gevonden in de beerput in de Boterstraat. De vondst van vandaag komt uit dezelfde beerput en is ook weer geimporteerd uit een Zuid-Europees land, maar deze keer is het Portugees faience.

Ook hier lijkt het te gaan om een ‘Delfts’ product maar verschillende kenmerken verraden een buitenlandse afkomst. Zoals bijvoorbeeld de dikte van de glazuurlaag, de uitvoering van de standring aan de onderkant en het decor.

Het decor grijpt terug op het temporaine Chinese porselein dat in die tijd met scheepsladingen tegelijk onze kant op kwam. Overal probeerden lokale pottenbakkers het Chinese product te imiteren, maar dan met de grondstoffen die ter plekke te verkrijgen waren. Dus geen porselein maar een poreus baksel dat dan wel werd overdekt met een dikke laag tinglazuur. Als het product nieuw was, zag je nauwelijks verschil. Alleen aan eventuele bakfoutjes kon je het zien en aan de noodzakelijke proenafdrukken. Een proen werd tussen de producten gelegd tijdens het bakken, om te voorkomen dat ze aan elkaar bakten.

(Tekst gaat verder onder de foto)

Maar zodra het imitatieproduct ging slijten, kon je aan het donkerder baksel al snel zien dat het om een lokaal product ging. Dit imitatieproces kwam je tegen in vrijwel alle landen en ook met ons Delfts aardewerk is het niet veel anders.

Het bord uit de Boterstraat heeft een diameter van ca 21 cm en is versierd met een bloem op een ondergrondje, omgeven door ronde panelen met een bloemdecor. Het oppervlak van het bord is enigszins golvend en de rand is geschulpt, zoals bij het vroege Chinese porselein gebruikelijk was.

Portugees faience wordt in Noord-Holland meestal alleen gevonden in plaatsen die verbonden waren met de zee. Zoals Amsterdam, Enkhuizen, Hoorn en Medemblik. Het is vrij zeldzaam dat Portugees faience verder in het ‘binnenland’ voorkomt, zoals in Alkmaar. Dit is eigenlijk de eerste keer dat in Alkmaar bij archeologisch onderzoek Portugees faience is gevonden.
Waarschijnlijk brachten zeelieden het mee naar huis. Voor eigen gebruik, privéhandel of als cadeau van hun reizen.

Bekijk ook het verslag van dag tot dag van de opgraving in de Boterstraat

Vondst op Vrijdag is een rubriek van Rob Roedema. Lees ook het interview in Erfgoedmagazine Alkmaar 63: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’