De Groene Zwaan in ere hersteld

“Doel was het pand weer gezond te maken”

Voor de leek was het de afgelopen maanden even zoeken naar De Groene Zwaan. De voormalige Luthers-Evangelische kerk aan de Rechtestraat in De Rijp was namelijk gehuld in bouwsteigers, inclusief de pastorie en consistorie. Desalniettemin werd ook dit najaar gewoon de dorpskermis gevierd in het kerkgebouw, dat tegenwoordig dienst doet als cultureel centrum. De consistorie is een theehuis en de pastorie wordt deels bewoond door de beheerder. Als het goed is, zijn rond het verschijnen van deze nieuwsbrief de restauratiewerkzaamheden bijna afgerond.

Restauratiespecialist Odwin Ralling is sinds 2014 betrokken om het restauratieproces van het rijksmonument aan de Rechtestraat in De Rijp in goede banen te leiden. In eerste instantie was hij aangetrokken door Stichting De Groene Zwaan voor het opstellen van een onderhoudsplan waarmee restauratiesubsidies konden worden aangevraagd. Odwin: “Doel was het pand weer gezond te maken. Dat betekende enerzijds het wegwerken van achterstallig onderhoud en anderzijds het herstellen van onverantwoorde keuzes die gemaakt waren in het verleden. Zoals bijvoorbeeld het gebruik van goedkoop materiaal op het dak.”

Een crowdfunding campagne zorgde ervoor dat de financiering rond kwam en de restauratie van start kon gaan. In overleg met de Gemeente Alkmaar werd later besloten om ook een deel van het interieur op te knappen.

Cornelis de Jong & Luis Filcer

Dat De Groene Zwaan niet volledig in verval is geraakt, is te danken aan architect Cornelis de Jong. In de jaren zeventig van de vorige eeuw zette hij zich in voor het behoud van de kerk door onder meer pro deo tekenwerk en het aanvragen van subsidies en vergunningen.

Opvallend zijn ook de wandschilderingen van Luis Filcer. Deze Oekraïense kunstenaar was goed bevriend met De Jong, die hem aan onderdak hielp tijdens zijn verblijf in Nederland. Als blijk van dank maakte Filcer drie wandschilderingen. Op de linkerwand zien we de mensen die Filcer waardeerde (waaronder Erasmus). En rechts zien we de mensen die hij verachtte: de geestelijkheid en rechterlijke macht. Centraal zien we Karel V die, op de rug van zijn onderdanen, reikt naar de hemel. Vanuit de hoek kijkt Luther toe op het spreekgestoelte. In 2015 en 2016 exposeerde Filcer nog in De Groene Zwaan. Afgelopen zomer is hij overleden in zijn woonplaats San Miguel de Allende in Mexico.

Historische gelaagdheid

Helaas is er na de inspanningen van De Jong weinig meer aan het onderhoud van De Groene Zwaan gedaan. Zo zijn de wandschilderingen zichtbaar beschadigd geraakt door oxidatie. Toch is besloten deze niet te verwijderen. Odwin Ralling: “Ze verwijzen naar het culturele gebruik van de kerk; de laatste fase van de levensgeschiedenis van dit gebouw. In het onderhoudsplan wordt rekening gehouden met deze historische gelaagdheid. De oorsprong was mogelijk een pakhuis. Ook is er een school in gehuisvest geweest. Uit dendrochronologisch onderzoek (onderzoek naar jaarringen in gebruikt hout, red) blijkt dat het houtwerk deels stamt uit de zeventiende eeuw. Een balk met sleutelstuk komt volgens het jaarringenonderzoek uit 1625. In 1788 namen de Lutheranen het gebouw in gebruik als schuilkerk. Destijds mocht het gebouw vanaf de straat niet herkenbaar zijn als kerk. De huidige gevel is er daarom pas in de negentiende eeuw aan toegevoegd. Net als het vergulde zwaantje (symbool van de kerk) op de spits. Dat wordt straks als laatste onderdeel feestelijk teruggeplaatst ter afsluiting van de restauratie.”

Sander van Alphen