Krassen uit de ijzertijd

Vondst op vrijdag

29 augustus 2025

En de boer, hij ploegde voort. Ik ga nog even door op het onderwerp van vorige week: de smeedijzeren ploegschoen. De vondst van vandaag heeft daar duidelijk mee te maken. Al is het deze keer geen gebruiksvoorwerp.

Als student archeologie ben ik vanaf 1994 mee gaan werken op opgravingen in Alkmaar. Rond de tweede helft van de jaren negentig waren er in Alkmaar verschillende grote projecten. En één daarvan was het Canadaplein, ten noorden van de Grote Kerk. Vlak voor de bouw van de fietsenkelder. Waar we nu alweer sinds jaar en dag onze tweewielers kunnen stallen. Voor een bezoek aan het theater of één van de vele andere fraaie plekken in de Alkmaarse binnenstad.

Bij zulke plannen wordt de bodem diep uitgegraven. En dat gaf ons als archeologen vrij letterlijk de kans om een kijkje in de prehistorie te nemen. In ons tweede opgravingsvlak vonden we de ingekraste lijnen van een eergetouw. Zoals je vorige week hebt kunnen lezen, is dat een vrij eenvoudige houten haakploeg.

(Tekst gaat verder onder de foto’s)

De krassen van het eergetouw zijn eenvoudig te herkennen aan de donkere kleur van de bouwvoor die bij het ploegen naar boven kwam. De bouwvoor is de laag grond waarin gezaaid en geplant wordt. En die donkere kleur stak duidelijk af bij de lichter gekleurde ondergrond. Deze krassen zijn gemaakt rond het begin van de ijzertijd, dat is zo rond de achtste eeuw voor Christus.

Als voorbereiding op het zaaiwerk, werd de akker dus geploegd met het eergetouw. Dat werd gedaan in twee richtingen, haaks op elkaar. Daardoor werd de grond losgemaakt, maar niet gekeerd.

Dat laatste gebeurde wel bij het gebruik van de zogenoemde keerploeg, waar ik het de vorige keer ook al even over had. Lang werd gedacht dat dat een middeleeuwse uitvinding was. Maar dankzij soortgelijke vondsten in Katwijk en Den Haag, weten we nu dat de keerploeg ook al in de vroege ijzertijd bestond.

Vondst op vrijdag wordt samengesteld door Guus van den Berg, archeoloog team Erfgoed, gemeente Alkmaar.

Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’

Bord met liefdespaar

Gevonden in 1998 bij de opgraving die daar plaatsvond voordat het huidige Stedelijk Museum Alkmaar gebouwd werd. Het bordje van vandaag is een faience bordje met een diameter van ca 22 cm.

Pijpen uit het Oude Vrouwengasthuis

Voordat in 1998 de bouw begon van Stedelijk Museum Alkmaar aan het Canadaplein, gingen onze archeologen aan de slag op het terrein voor een grootschalige opgraving. Hierbij werden sporen gevonden van alle tijden. Vanaf de bronstijd tot en met de twintigste eeuw, waaronder een grote hoeveelheid pijpen van klei.