Schedel van het Beleg van Alkmaar

Vondst op vrijdag

6 juni 2025

De vondst van vandaag is gedaan in 2010 maar op dit moment weer actueel. Het Nationaal Militair Museum (NMM) in Soesterberg toont een replica van een in Alkmaar gevonden schedel (zie foto).

Het is alweer vijftien jaar geleden dat de opgraving op de Paardenmarkt van start ging. Tot de aangetroffen vondsten behoren ook resten die duidelijk afkomstig zijn van het Alkmaars Beleg in 1573. In die tijd was het huidige Nederland onderdeel van het rijk van de Spaanse koning Filips II. De beeldenstorm en het openlijk belijden van de nieuwe, hervormingsgezinde variant van het Christelijk geloof bevielen Filips allerminst. Uiteindelijk liep de onenigheid hierover zo uit de hand dat hij besloot om zijn gezag te herstellen met gebruik van wapens. Ook Alkmaar viel dit lot ten deel. Maar anders dan daarvoor, zagen de Alkmaarse verdedigers kans om de Spaanse belegeraars te weerstaan. Hierbij werd ook gebruik gemaakt van de lage ligging van deze streken. Door de sluizen stiekem open te zetten, werd de wijde omgeving onbegaanbaar. En bovendien ongeschikt om nog langer een legerkamp op te slaan. Achteraf gezien vormde dit wapenfeit het begin van de overwinning op de troepen van Filips II en daarmee ook van de onafhankelijkheid van de Nederlandse gewesten. 

(Tekst gaat verder onder de foto’s)

Op afbeelding 1 zien we één van de haastig aangelegde graven op het terrein van de Paardenmarkt. Uit natuurwetenschappelijk onderzoek blijkt dat het gaat om slachtoffers van Alkmaarse zijde. Dat zij door geweld om het leven zijn gekomen blijkt niet alleen uit de haastige wijze waarop meerdere slachtoffers bij elkaar zijn begraven. Het geweld laat namelijk ook sporen na op de skeletten. Soms werden zelfs musketkogels in de schedels aangetroffen.

In het Nationaal Militair Museum (NMM) in Soesterberg is nu een replica te zien van één van de schedels. Dit museum vertelt en verbeeldt de geschiedenis van conflicten en oorlogen. Het bizarre van oorlogen is voor mij het samengaan van onvoorstelbare ellende en gigantische technologische ontwikkelingen in het daarbij gebruikte materieel. De uitvinding van handvuurwapens vormt zo’n technologische sprong. Om deze reden heeft het NMM ons een schedel gevraagd met duidelijke inslagschade. Hiervan hebben ze vervolgens een 3D-scan gemaakt. Het resultaat is nu te zien in het NMM.

En als je over de Paardenmarkt loopt, kun je de ligging van de graven zelf ook terugvinden aan de hand van aanduidingen in de bestrating. Ook zijn er enkele infopanelen met korte verhalen naar aanleiding van de opgraving.

Vondst op vrijdag wordt samengesteld door Guus van den Berg, archeoloog team Erfgoed, gemeente Alkmaar.

Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’

Massagraf

We gaan weer even verder met het verhaal over de Paardenmarkt. Toen de nieuwbouw op het terrein van de voormalige brandweerkazerne klaar was, werd in 2010 gestart met de herinrichting van de Paardenmarkt.

Minderbroeders

Vorige week had ik het hier over de aanval op de Rode toren tijdens het beleg van Alkmaar en de stadsmuur die we vonden op die plek. Voor de vondst van vandaag, ook weer een stukje stadsmuur, gaan we een stukje naar het westen. We volgen de kanaalkade tot het terrein bij de Paardenmarkt waar jarenlang de brandweerkazerne stond. Die maakte in 2009 plaats voor het huidige appartementengebouw met horeca op de begane grond.

Kogels van het beleg

Vorige week had ik het over het beleg van Alkmaar, met als aanleiding het boek dat Harry de Raad, gepensioneerd archivaris van Regionaal @archief_alkmaar vorig najaar uitbracht. Voor de vondst van vandaag blijven we nog even bij datzelfde onderwerp, en dan met name het oorlogsgeweld.