Domino

Vondst op vrijdag

3 januari 2025

Vorige week had ik het hier over het spelletje kootwerpen. Een spel dat je vroeger makkelijk kon maken met wat gevonden botten, waar je dan inkervingen in maakte om de waarde aan te duiden. Deze week een ander spel maar waarschijnlijk meer herkenbaar omdat het nog steeds wordt gespeeld, domino!

Dominostenen zijn tegenwoordig meestal van plastic of hout en vaak zwart en wit van kleur. De vorm van de stenen is langwerpig en elke steen is verdeeld in twee helften. Twee vierkante velden, die elk gemerkt zijn met een verschillend aantal ogen (meestal tussen nul en zes). Bij het spelen van het spel, leg je helften met hetzelfde aantal ogen aan elkaar.
Het dominospel was al bekend in de oudheid, bij de farao`s. Maar ook in het twaalfde-eeuwse China werd al melding van het spel gemaakt. In Europa werd het spel pas echt een beetje bekend in het begin van de achttiende eeuw.

(Tekst gaat verder onder de foto’s)

In het depot van het archeologisch centrum van de gemeente Alkmaar bewaren we een groot aantal dominostenen, die we tegenkwamen bij verschillende opgravingen. Het gaat dan meestal om de traditionele dominostenen zoals we ze tegenwoordig nog steeds zien.

De stenen die ik je vandaag laat zien, zijn toch een beetje anders. Ze zijn gevonden in 1993 in een beerput van het pand aan de Langestraat 115/117. Deze put was in gebruik in de periode vanaf ca 1600 tot in de vroege negentiende eeuw. De put is bij ons vooral bekend van de mooie glasvondsten zoals de reusachtige ijsbeker, die we bespraken in Vondst op Vrijdag van 20 september 2019.
De dominostenen die we hier vonden, zijn waarschijnlijk zelf gemaakt en bestaan uit stukken been maar ook uit ander materiaal. Het lijkt erop dat er ook stenen uit ivoor zijn gezaagd, gesneden en geboord.

Opvallend is de afwerking. Erg recht zijn ze niet en ook de verdeling van de twee helften is anders. Die zijn namelijk niet vierkant maar langwerpig. Daardoor kun je dus niet echt netjes zijwaarts aanleggen, zoals wij in het dominospel wel gewend zijn te doen… Maar goed functionaliteit boven uitwerking zou ik zeggen!

Vondst op Vrijdag is een rubriek van Rob Roedema. Lees ook het interview in Erfgoedmagazine Alkmaar 63: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’