Glissen en glijden

Vondst op vrijdag

17 november 2023

Op dit moment ben ik druk bezig met het inventariseren van de vondsten uit de opgraving aan de Boterstraat 14. Tussen een partij vondsten uit de tweede helft van de veertiende eeuw zat deze benen glis. Een glis is een bewerkt bot dat je vroeger onder je schoenen bond om te glijden op het ijs. Deze is gemaakt van het bot van een rund. Zoals je op de foto kunt zien, is de onderkant helemaal vlak gezaagd en gepolijst. Aan beide kopse einden is er een gat in geboord waaraan leren bandjes konden worden bevestigd.

Je kunt de benen glis zien als de voorloper van de ijzeren schaats. Ze zijn al bekend van voor de veertiende eeuw. Maar denk niet dat het makkelijk schaatsen was met deze botten onder je schoen. Je gliste alle kanten op. Ze werden dan ook meer gebruik in combinatie met stokken waarmee je je kon voortduwen over het ijs. Glissen werden trouwens ook wel geplaatst onder karren, zodat je in de winter toch nog goederen over het ijs kon vervoeren. Uiteraard over niet al te lange afstanden.

(Tekst gaat verder onder de foto)

In de loop van de tijd evolueerde en verbeterde de glis. Eerst kwamen er houten zolen met ijzeren randen die op dezelfde manier werden gebruikt als de benen glis. Wel had de glis zo veell beter grip op het ijs. Ergens in de late zestiende eeuw ontstaan de schaatsen met een enkel ijzeren mes onder elke voet. Deze ijzers werden uitgevoerd met sierlijke krullen. En op menig winterschilderij uit de zeventiende eeuw zien we hele stadsbevolkingen zich vermaken op het ijs. Ook de potten- en tegelbakkers lieten zich niet onbetuigd en op menig tegel werd een schaatser afgebeeld. Een voorbeeld zie je op de tegel die is gevonden in 2015 in de Langestraat. De tegel met een schaatser op zijn rug gezien, komt uit het tweede kwart van de zeventiende eeuw.

Vondst op Vrijdag is een rubriek van Rob Roedema. Lees ook het interview in Erfgoedmagazine Alkmaar 63: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’