Dakvenster van zink

Detail op dinsdag

28 februari 2023

Bij bouwhistorisch onderzoek op Langestraat 17 is een zinken dakvenster aangetroffen. Dit sierlijke venster past naadloos bij de neorenaissance-gevel die eind negentiende eeuw werd gerealiseerd. Zoals de meeste zinken dakvensters, heeft het een rond raam. Je kunt het raam openen door het te kantelen. Het raam is aangebracht om de zolder destijds van enig daglicht te voorzien. De buitenkant van het venster is wit geschilderd, terwijl het raam aan de binnenzijde onbeschilderd bleef.

Zink is een materiaal dat we allemaal kennen van dakbedekkingen, goten en hemelwaterafvoeren. Het werd vanaf de negentiende eeuw fabrieksmatig geproduceerd, onder meer in België.
Aanvankelijk werd het zink gewalst tot platen, zodat het als dakbedekking kon worden gebruikt. Denk aan de bekende roevendaken. Schuin aflopende daken, waarbij het zink over roeflatten werd aangebracht. Daarnaast zijn er in de negentiende en twintigste eeuw ook veel zinken elementen geperst en gegoten, vaak ook voor op en rond het dak. (Tekst gaat verder onder de foto’s)

Losanges

Zo werden ‘losanges’ ofwel decoratieve daktegels, toegepast op torentjes. Ook werden rijk gedecoreerde vergaarbakken, schoorsteenkappen, noklijsten, gootlijsten, pinakels, dakkapellen en zelfs hele torenspitsen gemaakt van zink. Die werden vervolgens aangebracht op gebouwen ‘van een zekere welstand’. De opdrachtgever of architect kon de zinken elementen bestellen bij bedrijven, die hiervoor vaak rijk gedecoreerde catalogi lieten maken. Eén van de bekendste bedrijven was destijds de Koninklijke Fabriek F.W. Braat in Delft.

Pareltjes

Omdat zinken dakvensters meestal zijn geschilderd, is het moeilijk ze vanaf de straat te herkennen. Vandaar dat zoiets vaak pas bij bouwhistorisch onderzoek aan het licht komt. Waarschijnlijk zijn er zo nog veel meer onbekende ‘pareltjes’ te vinden in de stad.

Elke week kiest één van onze monumentenadviseurs een detail uit om nader te beschrijven. Dit detail werd uitgelicht door Jeroen van der Kuur, onze nieuwe bouwhistoricus. Houd de volgende editie van Erfgoedmagazine Alkmaar in de gaten voor een interview.