Olifant

Vondst op vrijdag

19 april 2024

Deze week las ik een leuk verhaal van @archief_alkmaar over een olifant die in de late achttiende eeuw op tournee is door onder andere Noord-Holland en die ook Alkmaar met een bezoekje kwam verblijden. In die tijd waarschijnlijk voor veel mensen de eerste echte ervaring met zo’n kolos van een dier!

Er zullen natuurlijk altijd wel scheepslui zijn geweest die op hun reizen daadwerkelijk olifanten zagen. Maar zeker in de zeventiende eeuw, waar ik het vandaag over heb, was de olifant voor het standaard publiek alleen een dier dat ze kenden van artikelen in kranten en boeken met soms de nodige prenten. Ook de pottenbakkers in die tijd lieten zich niet onbetuigd. Die gebruikten de prenten als inspiratie om allerlei exotische dieren op hun producten af te beelden. Waaronder ook de olifant! Probleem voor de schilder was natuurlijk wel dat hij nooit in werkelijkheid een olifant had gezien. De prenten waren meestal in zwart wit en gaven dus niet aan hoe dit mooie dier eruit zag in het echt..

(Tekst gaat verder onder de foto’s)

Het resultaat kunnen we zien bij twee voorbeelden uit de Alkmaarse collectie van het archeologisch centrum. De eerste foto is een tegel, gevonden bij een opgraving in 2021, in een kelder van een woonhuis aan de Sint Annastraat. Op deze vroeg zeventiende-eeuwse tegel zie je binnen de cirkels een olifant die zowel anatomisch als qua kleurzetting uit het brein van de schilder lijkt te zijn ontsproten.

Op de tweede foto een majolica bord, gevonden in 2009. Ook het bord is een kelder gevonden, maar dan achter de huizen aan de Doelenstraat 2 en de Koningsweg 95. Dit Friese majolicabord komt uit ongeveer1675. Hier klopt de olifant anatomisch vrij aardig, maar de kleurstelling blauw met gele stippen en een gele slurf en oren maakt ook weer duidelijk dat de schilder een olifant nog nooit in het echt had gezien. Al zal hij waarschijnlijk ook weer niet hebben gedacht dat dit de werkelijke kleuren waren…

Vondst op Vrijdag is een rubriek van Rob Roedema. Lees ook het interview in Erfgoedmagazine Alkmaar 63: ‘Rob Roedema geboren met liefde voor archeologie’.
Bekijk hier alle ‘Vondsten op vrijdag’