Herstel torenklok Westerlicht van A tot Z
Boris Stiensma, onze stadsuurwerkmaker, is bezig met het herstel van het torenuurwerk van voormalig Huize Westerlicht. Het herstel van het uurwerk gebeurt in opdracht van Noordwest Ziekenhuisgroep, op basis van advies van de gemeentelijke Erfgoedspecialisten. Het hele proces is te volgen op Facebook en instagram en hieronder op deze pagina.
Start werkzaamheden
10 oktober 2022
De eerste handeling was vanochtend het verwijderen van de wijzerwerken en de glazen wijzerplaten, door C.A. de Groot, die ook de in het verleden gebruikte asbesthoudende kit zal saneren.
Het met koper beklede torentje van Westerlicht (gebouwd in 1932) heeft een bijzondere, kubistische vormgeving. Dit in afwijking van de overige architectuur, die vrij traditioneel van opzet is en in de details eigentijds is uitgewerkt.
De markante toren wordt bekroond met een windwijzer, die een ondergaande zon voorstelt. (tekst gaat verder onder de foto’s)
Wijzerplaten
Ook de vier wijzerplaten zijn van een bijzondere samenstelling en vormgeving.
Hiervoor zijn destijds, op korte afstand van de met koper beklede toren, vierkante glazen platen gemonteerd, van ongeveer 1,60 x 1,60 meter. Aan de achterzijde van het glas zijn eerst ruw de uurmarkeringen gemaakt door middel van etsen, en vervolgens zijn ze verguld. Door deze techniek blijft het verguldsel goed hechten, en staat het niet direct bloot aan weer en wind.
Ondanks dat is het bladgoud na negentig jaar vrijwel geheel verdwenen. Door roest in de wijzerassen staat de klok nu al jaren stil. Maar door gerichte fondsenwerving is het de bouworganisatie van het ziekenhuis gelukt om de renovatie van Westerlicht te kunnen bekronen met het weer gangbaar maken van de tijdaanwijzing.”
Lees meer over onder meer de fondsenwerving op de website van de Noordwest Ziekenhuisgroep
Zwevende wijzerplaten
11 oktober 2022
Gisteren vertelden we al dat de wijzers en de wijzerplaten van het torentje van huize Westerlicht zijn verwijderd zodat de torenklok hersteld kan worden.
Van onze stadsuurwerkmaker Boris Stiensma, van Atelier Boris, kregen we deze serie foto’s die we je niet wilden onthouden.
Het demonteren van het uurwerk betekende dus één voor één de grote glazen wijzerplaten voorzichtig naar beneden takelen. Op de foto hierboven is goed te zien dat het bladgoud waarmee de wijzerplaten en de urenaanduiding waren versierd, in de loop der jaren bijna is verdwenen. (tekst gaat verder onder de foto’s)
“Het oorspronkelijke uurwerk in de torenklok was er één met slinger en gewichten, gemaakt door de firma J.H. Addicks & Zoon,” vertelt Boris Stiensma. “Maar er was al heel lang geen uurwerk meer in de klok aanwezig. De toekomstige klok zal elektrisch worden aangedreven. Die kun je tegenwoordig kant en klaar bestellen.”
Boris zal zich de komende tijd in zijn werkplaats bezighouden met demonteren en opnieuw monteren, het maken van nieuwe wijzers, het opnieuw vergulden van de glasplaten en de wijzers en het maken van een nieuwe omlijsting voor de glasplaten. Als alles volgens planning verloopt, kunnen de vernieuwde wijzerplaten, inclusief nieuwe wijzers in het voorjaar worden teruggeplaatst.
Sanering kit en stopverf
18 oktober 2022
Inmiddels is onze stadsuurwerkmaker Boris Stiensma bezig met de restauratie van de torenklok van Westerlicht.
De glazen wijzerplaten zijn rechtstreeks naar C.A. De Groot gegaan voor sanering van de gebruikte kit en de stopverfranden, die asbest bevatten. Het gaat weliswaar om een milde vorm van asbest, maar de wijzerplaten moeten toch met zorg en grote voorzichtigheid worden schoongemaakt. Mede vanwege het tere materiaal, want het glas is slechts 6 tot 7 mm. Zonder de messing beschermlijst is de kans op breken groot. (tekst gaat verder onder de foto’s)
“Ik ga er nieuwe beschermlijsten op zetten,” vertelt Boris, “en daarna kunnen ze weer vervoerd worden. Maar helaas was één van de glasplaten toch al gebroken. Waarschijnlijk door roestvorming in de lijst en wellicht ook de warmte van het zonlicht. Dat wordt wel een thermische breuk genoemd.”
Op de wijzerplaten zie je nog een paar kleine restjes bladgoud. Die gaat Boris verwijderen om vervolgens een nieuw goudlaagje aan te laten brengen.
Bezoekje aan de glasstudio
9 februari 2023
Vandaag was Boris Stiensma, onze stadsuurwerkmaker, samen met Anne Pauptit, één van onze monumentenadviseurs, in Amsterdam. Bij glasstudio Van Tetterode, specialisten in monumentale glasprojecten.
Boris is bezig met het herstel van het torenuurwerk van voormalig Huize Westerlicht aan de Prinses Julianalaan.
Oktober vorig jaar zijn de vier glazen wijzerplaten naar beneden gehaald. Boris: “De firma Tetterode maakt op dit moment twee van de wijzerplaten opnieuw. Daarvoor wordt eerst de cijferaanduiding gemaakt door middel van zandstralen. Daarvoor halen ze ongeveer 2 mm glasoppervlak weg en dat is een tijdrovend klusje gebleken. Na het zandstralen wordt alles weer ingelegd met bladgoud. Het moet worden zoals het vroeger was. Dit is werk dat tegenwoordig niet meer gedaan wordt, dus de juiste werkwijze om het gewenste eindresultaat te bereiken, wordt als het ware proefondervindelijk vastgesteld. Ik verwacht dat ze nog wel een paar weken bezig zijn bij Tetterode. In de tussentijd kan ik de rest van het werk voorbereiden.”
Wijzerplaten voorzien van nieuw goud
30 april 2023
We zijn alweer een zichtbare stap dichterbij het eindresultaat. Boris Stiensma (onze stadsuurwerkmaker) haalde onlangs de glazen wijzerplaten op bij Van Tetterode Glass Studio in Amsterdam, waar ze onder meer weer voorzien zijn van het nodige bladgoud. (Tekst gaat verder onder de foto’s)
In de vierkante glazen platen van ongeveer 1,60 x 1,60 meter zijn destijds aan de achterzijde de uurmarkeringen geëtst die vervolgens werden verguld. In de loop van het negentigjarig bestaan van het uurwerk, was dat bladgoud van de twee overgebleven nog bruikbare platen echter nagenoeg verdwenen.
Glasstudio Van Tetterode
Caroline Prisse, directeur en kunstenaar Van Tetterode: “De verf was er helemaal af. Zeker de zwarte achtergrondverf, maar ook het goud was bijna helemaal weg. Het waren twee platen die ooit gezandstraald waren en je zag nog een verdieping op de plekken waar het goud moest komen voor de indicatie van de tijd. Wij hebben twee nieuwe platen gemaakt en die twee andere platen schoongemaakt en opgeknapt.”
“Vervolgens hebben we op alle vier de platen de tijdsaanduiding verguld en bedekt met gele verf. Dat laatste is omdat er aan de achterkant een zwarte ronde baan overheen wordt geschilderd die maakt dat het goud goed tot zijn recht komt. Maar als je die er meteen overheen zet, kan het zijn dat het zwart door het goud heen schijnt.
Met die zwarte band creëer je eigenlijk een soort horlogeband of een klok. Het maakt het beeld wat rustiger achter het goud. Maar het hoort ook gewoon bij het ontwerp.
Het gebruikte goud is torengoud, ofwel goud met 23.75 karaats platinum goud. Dat is harder en beter geschikt voor buiten.”
Dampassage
“Hoe die glasplaten uit Alkmaar bij ons terecht komen? Nou, glas is natuurlijk onze specialiteit. Maar meestal maken wij glaswerk voor kunstenaars, vormgevers en architecten. Boris klopte bij ons aan vanwege ons werk aan de Dampassage aan de Nieuwedijk. Daar hebben we elf grote spiegels van 4 meter hoog verguld , gezandstraald en beschilderd.
Eigenlijk doen we nauwelijks restauratiewerk, maar deze klus voor het torenuurwerk van Westerlicht hebben we bewust aangenomen omdat ook wel weer eens leuk is om iets heel anders te doen. En het was inderdaad hartstikke leuk om te doen. Nieuw leven geven aan een oud ontwerp dat nog steeds strak is en nog steeds de moeite waard.
We hebben trouwens alweer een nieuwe restauratieklus, want volgend jaar gaan we waarschijnlijk een Karel Appel restaureren in Rotterdam. Eentje die we zelf ooit hadden gemaakt. Ja, dat kan als een bedrijf inmiddels 104 jaar oud is.”
