Levenslicht

Herdenking 75 jaar Vrijheid

Terugblik op sfeervolle ceremonieën

Met het herdenkingsmonument Levenslicht in Alkmaar kijken we terug op respectvolle en indrukwekkende ceremonies, waarbij is stilgestaan bij de slachtoffers van de Holocaust. Levenslicht is in onze gemeente met veel belangstelling ontvangen en werd letterlijk omarmd door de deelnemers tijdens een minuut stilte.

Levenslicht is ontworpen door Studio Roosegaarde op initiatief van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, in het kader van de herdenking 75 jaar Vrijheid. De herdenkingsbijeenkomsten in Alkmaar zijn georganiseerd in samenwerking met de Joodse Gemeente Alkmaar, de Stichting Alkmaarse Synagoge, de drie rabbijnen, het Stedelijk Museum Alkmaar, de vrijwilligers van Grote Kerk Schermerhorn en vrijwilligers van de Grote Kerk in De Rijp.

Op reis langs Canadaplein, Grote Kerk Schermerhorn, Grote Kerk De Rijp

Levenslicht werd in januari landelijk gestart, ter nagedachtenis aan de bevrijding van vernietigingskamp Auschwitz, op 27 januari 1945. Vanaf 24 januari was het monument tentoongesteld op het Canadaplein. De startceremonie werd begeleid door loco-burgemeester Pieter Dijkman en rabbijn Shmuel Spiero. De toespraken waren in het Stedelijk Museum Alkmaar. Bij het neerleggen van de stenen op het monument werden de namen van de slachtoffers opgezegd. Waarna een gebed werd uitgesproken en de aanwezigen een minuut stil waren. De passende muzikale begeleiding werd gedaan door het strijkersduo Frank Rutgers. Veel belangstellenden hebben in de drie weken daar aansluitend een steen opgehaald in het museum en deze bij de andere stenen op het monument gelegd.

Daarna reisde Levenslicht naar de Grote Kerk in Schermerhorn en de Grote Kerk van De Rijp. Deze ceremoniën werden begeleid door burgemeester Piet Bruinooge, met respectievelijk rabbijn Wim Van Dijk en rabbijn Lody van de Kamp. In beide kerken waren de bijeenkomsten sfeervol en indrukwekkend, bijgewoond door een gemêleerd gezelschap van nabestaanden, betrokkenen en belangstellenden dat deelnam aan de ceremoniële steenlegging. Ook tijdens de openstellingen in de periode daarna zijn door diverse bezoekers stenen bijgelegd.

Op vrijdag 13 maart zijn in de Grote Kerk in De Rijp de stenen van Levenslicht ceremonieel teruggenomen. Loco-burgemeester Marcel van Zon droeg de stenen tijdelijk over aan het Stedelijk Museum Alkmaar en aan het Museum in ’t Houten Huis. Beide musea kregen de stenen in bewaring tot er een permanente bestemming voor is gevonden.

Boodschap voor de jeugd

Levenslicht genoot ook belangstelling onder jongeren en kinderen. Studenten van Inholland en leden van theatergroep Na de dam van Artiance namen deel aan de ceremonie. Net zoals leerlingen van basisschool de Kennemerpoort, die werkten aan een project Oorlog in mijn buurt, en leerlingen van de Bonte Mol en de Wiekslag. In de toespraken kregen zijn een specifieke boodschap mee: “houd de verhalen van nabestaanden levend en vertel ze door. Zodat ze niet worden vergeten.”

Een persoonlijk verhaal: ‘De viool van mijn vader’

Bij twee van de ceremonies vertelde Robert Duizend het persoonlijke verhaal over het lot dat zijn ouders trof. Hij deed dit op indrukwekkende wijze en bespeelde daarbij zijn vaders viool. Hij vertelde hoe zijn vader en diens eerste vrouw vanuit hun zorgeloze leven plotseling op transport werd gezet en onder vreselijke omstandigheden in kampen leefden. Daar op die onmenselijke plek, vlak na de bevrijding van het kamp, overleed zijn vrouw. Robert vertelt over zijn moeder, die met angst en beven met valse papieren solliciteerde bij een Duitse werkgever. En over hoe zij gewonde Engelse soldaten verpleegde. Na de oorlog vonden Roberts ouders elkaar. Hoe hij hun trauma’s als kind heeft ervaren, vertelt hij in het gesprek dat volgt met de aanwezigen. Robert Duizend is gastspreker voor Na de Oorlog.

Exposities 75 jaar Vrijheid

In de Grote Kerk Schermerhorn en Grote Kerk De Rijp werd Levenslicht aangevuld met de expositie Vrijheid, van studenten van de Alkmaarse kunstacademie Crejat.

Ook het Museum in ’t Houten Huis en het Stedelijk Museum Alkmaar brengen het thema onder de aandacht met tentoonstellingen over 75 jaar Vrijheid. De stenen van Levenslicht zijn onderdeel van deze tentoonstellingen. Bezoek aan musea is tijdelijk verhinderd door de tijdelijke sluiting als maatregel tegen verspreiding van het Coronavirus. De musea houden de stenen in ieder geval in bewaring tot een vaste bestemming is gevonden in de gemeente.

Namen slachtoffers opgelezen

Volgens Joods gebruik sterft iemand werkelijk, als zijn naam is vergeten. Juist daarom zijn tijdens elke ceremonie de namen van de Alkmaarse joodse slachtoffers opgelezen. Dit is steeds gedaan door leden van de Joodse gemeente zelf. Bij de laatste ceremonie, het terugnemen van de stenen, zijn deze namen nogmaals opgezegd. Ditmaal door alle deelnemers.

Loco-burgemeester Van Zon: ”het was een indrukwekkend ceremonieel. Ook het persoonlijke verhaal ‘De viool van mijn vader’ door Robert Duizend maakte emoties los. Namens het gemeentebestuur bedank ik alle mensen die betrokken zijn bij Levenslicht in onze gemeente. Voor en achter de schermen hebben zij samen een waardige herdenking mogelijk gemaakt en konden velen het monument bezoeken.”

Zoektocht naar slachtoffers gaat door

Burgemeester Piet Bruinooge legde zijn steen neer voor alle (nog) onbekende slachtoffers. Het is namelijk onzeker of alle namen bekend zijn. Het Regionaal Archief Alkmaar onderzoekt of alle uit Alkmaar afkomstige slachtoffers geregistreerd of bekend zijn. Sommigen waren misschien al verhuisd, gevlucht of ondergedoken, voor de verplichte treinrit naar Amsterdam op 5 maart 1942. Mocht u hier informatie over hebben, dan kunt u dit melden bij het archief.

Voor wie meer wil lezen over Alkmaar in WOII en de geschiedenis van Joods Alkmaar

Foto’s door JJfotografie, Marja Okx en Noa Duizend