Nieuw jasje voor Strijkmolen I

Het is een vreemd gezicht. Een molen die in de steigers staat. Toch moeten ze er gemiddeld eens in de vijftig jaar aan geloven. Dat geldt ook voor het vervangen van de rieten bekleding van Strijkmolen I in Rustenburg. Een paar jaar geleden waren de naastgelegen molens L en K al aan de beurt.

Strijkmolen I stamt uit 1864 en werd gebouwd nadat zijn voorganger was afgebrand door een blikseminslag. De allereerste strijkmolen op deze plek dateert uit 1627 en was onderdeel van een serie van veertien strijkmolens. Daarvan bestaan er tegenwoordig nog negen. De molens zijn nog als ensemble herkenbaar aan de letters A t/m L (F, G, H, J en M ontbreken). Langs de Noordschermerdijk stonden er ooit vier: L, K, I en H. Molen H is gesloopt in 1936.

Boezems

De strijkmolens langs de Noordschermerdijk maalden het water van de Raaksmaatboezem in de Schermerboezem. Het tijdelijke reservoir waar het polderwater geborgen wordt voordat het geloosd wordt op het IJsselmeer. Aanleiding voor het overmalen was de ontoereikende bergingscapaciteit van de Raaksmaatboezem voor het water uit de polder Heerhugowaard. Voorheen hadden alle boezems nog een verschillend peilniveau. Omdat de peilniveaus tussen de Raaksmaatboezem en Schermerboezem relatief dichtbij elkaar lagen (20-40 centimeter), volstond een watermolen met een geringe opvoerhoogte: de strijkmolen. Dit type molen kon grote hoeveelheden water verplaatsen; tot wel 100 kuub per minuut.

Na 58 jaar is het weer tijd voor het vervangen van de rieten romp van Strijkmolen I. Aldert Pilkes (voorzitter van de Raad van Toezicht van de Schermer Molens Stichting) vertelt hoe dat in zijn werk gaat: “Eerst verwijdert rietdekker Menno Kooijman het oude riet van de molen. Daarna wordt een steiger om de molen geplaatst, met windbreekgaas aan de zijkanten en folie als afdekking. Op die manier ontstaat een soort van tent om in te werken. Vervolgens vervangen de molenmakers van J.K. Poland B.V. het nodige houtwerk en worden de rietlatten doorspijkerd.”

Inlands riet

“Daarna gaan de rietdekkers van rietdekkersbedrijf ’t Eiland de romp opnieuw dekken met zo’n 2500 bosjes inlands riet. De geplande duur hiervan is ongeveer vier weken. Tenslotte komen de molenmakers van J.K. Poland B.V. de laatste timmerwerkzaamheden verrichten aan het exterieur van de molen en dan bouwen ze de steiger weer af.”

Tijdens de werkzaamheden blijft de molen gewoon bewoond. De huidige bewoonster woont er al sinds 1959. Zij maakte ook de vorige rietdekking mee in 1960. Toen was de molen al niet meer in bedrijf. In het kader van het West-Fries Kanalenplan werden in 1941 alle peilen gelijk gesteld. Daardoor verloren de strijkmolens hun functie. Sommige molens werden afgebroken, andere werden geschikt gemaakt voor bewoning.

Molenaars vinden

Sinds 1964 zet de Schermer Molens Stichting zich in voor het beheer, behoud en waar mogelijk restauratie van vijftien molens gelegen in de Schermer. In de Museummolen van molenaar/beheerder Fred Oudejans kunnen geïnteresseerden meer te weten komen over de molens van de Schermer. Oudejans ziet genoeg mogelijkheden voor de Schermer molens in de toekomst: “Ze kunnen bijvoorbeeld bijspringen in de waterbeheersing als de elektriciteit uitvalt. Waar we nu al mee bezig zijn, is het verbeteren van de waterkwaliteit door molens weer maalvaardig te maken.
Maar de echte uitdaging zit hem in het vinden en opleiden van nieuwe molenaars.”

Sander van Alphen